ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ὁ ΓΛΥΚΥΣ,

ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (μέσα 13ου αἰ.)



᾿Ελάχιστα στοιχεῖα διαθέτουμε γιὰ τὸν ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης Βασίλειο τὸν Γλυκύ, ὁ ὁποῖος ἀρχιεράτευσε κατὰ τὰ μέσα τοῦ 13ου αἰῶνος. Τὸ ὄνομά του συμπεριλαμ­βάνεται στὸ Συνοδικὸν τῆς Θεσσαλονίκης, στὸ ὁποῖο ἀνα­γράφονται τὰ ὀνόματα τῶν ἀρχιεπισκόπων τῆς Θεσσαλονί­κης ἀπὸ τὸ 770 ἕως τὸ 1453, ποὺ μνημονεύονταν κατὰ τὴ θεία Λειτουργία, ἐξαιρουμένων ἐκείνων ποὺ εἶχαν προκα­λέσει ἢ ὑποπέσει σὲ σκάνδαλα, δογματικοῦ κυρίως χαρα­κτή­ρα. Συγκεκριμένα, ἀναγράφεται στὴν 49η θέση, μετὰ τὰ ὀνό­ματα τῶν ἀρχιεπισκόπων Κωνσταντίνου Μεσοποταμίτη καὶ ᾿Ιωσήφ: “... Κωνσταντίνου, ᾿Ιωσὴφ καὶ Βασιλείου μονα­χοῦ τῶν ἁγιωτάτων ἀρχιεπισκόπων Θεσσαλονίκης αἰωνία ἡ μνήμη (τρίς)”. Εἶναι ἀξιοσημείωτος ὁ χαρακτηρισμὸς τοῦ ἀρχιεπι­σκόπου Βασιλείου μὲ τὴν προσωνυμία “ὁ μοναχός”, ἡ ὁποία προφανῶς δηλώνει τὴν προέλευσή του ἀπὸ τὶς τά­ξεις τῶν μοναχῶν.

Μὲ τὸ ἐπώνυμο “Γλυκύς” ἀποκαλεῖται σὲ ἔγγραφο ἑνὸς ὀφφικιαλίου τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, ποὺ ἀναφέρε­ται σὲ ἕνα ζήτημα ἰδιοκτησιακοῦ δικαίου: “... ἀρχιεπι­σκοπικὰ σιγίλλια τοῦ ἐν ἀρχιερεῦσι μακαριωτάτου ἀρχιεπι­σκόπου Θεσ­σαλονίκης τοῦ Μεσοποταμίτου ἐκείνου δηλονό­τι, ἀκολούθως τοῦ κῦρ ᾿Ιωσήφ, καὶ ἑπομένως καὶ ἐν ὑστέ­ροις τοῦ Γλυ­κέος κῦρ Βασιλείου”. Τὸ ὄνομά του ἐπίσης ἐμ­φανίζεται σὲ μία συνοδικὴ πράξη, χρονολογούμενη τὴν 4η Μαΐου τοῦ 1250.

῾Η ἁγιότητα τοῦ ἀρχιεπισκόπου Βασιλείου τοῦ Γλυκὺ πιστοποιεῖται ἀπὸ τὴν ὕπαρξη τῆς μοναδικῆς -ἐπιζωγραφι­σμένης- τοιχογραφίας στὴν ὁποία ἀπεικονίζεται “῾Ο ῞Α­Γ(ΙΟΣ) ΒΑΣÍΛΕΙΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝÍΚΗΣ ῾Ο ΓΛΥΚÝΣ”, σύμ­φωνα μὲ τὴν ἀρχικὴ ἐπιγραφή της. Βρίσκεται στὸ χῶρο τῆς προθέσεως, μέσα στὸ ἱερὸ βῆμα τοῦ καθολικοῦ τῆς μο­νῆς Βατοπεδίου, δίπλα στὴν τοιχογραφία τοῦ ἁγίου Γεωρ­γίου ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης (βλ. λῆμμα). ῾Ο ἀρχιεπί­σκοπος Βασίλειος ὁ Γλυκὺς ἀπεικονίζεται ὁλόσωμος, ἂν καὶ ἡ τοι­χογραφία εἶναι ἀπὸ τὴ μέση καὶ κάτω κατεστραμ­μένη. Σύμ­φωνα μὲ πρόσφατη περιγραφή της ἀπὸ τὸν μοναχὸ ᾿Ιουστῖ­νο Σιμωνοπετρίτη, “στὴ νεότερη ἐπιγραφὴ παραλείπεται τὸ Γλυκύς. Τὸ ἐγκόλπιο πιθανότατα προστέ­θηκε κατὰ τὴν ἐπι­ζωγράφηση. Τὰ μαλλιὰ εἶναι πλούσια, τὸ γένι κανονικὸ καὶ στὸ πρόσωπο γίνεται προσπάθεια ἀποδό­σεως ἀτομικῶν χα­ρακτηριστικῶν”.

Μὲ δεδομένη τὴν ἁγιογράφηση τοῦ καθολικοῦ τῆς μο­νῆς Βατοπεδίου κατὰ τὸ ἔτος 1312, ἐξάγεται τὸ συμπέ­ρα­σμα ὅτι ἡ ἀρχικὴ ἁγιογράφηση τοῦ ἁγίου Βασιλείου τοῦ Γλυ­κέως, ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε μισὸ περίπου αἰώνα μετὰ τὸ τέλος τῆς ἀρχιερατείας του, γεγονὸς ποὺ ὑπαγορεύει τὴ σχεδὸν ἄμεση συμπερίληψή του στὸ χορὸ τῶν ἁγίων τῆς Θεσσαλονίκης, μετὰ τὴν ὁσιακὴ κοίμησή του.

Τὸν ἅγιο Βασίλειο τὸν Γλυκὺ διαδέχθηκε στὸν ἀρχι­επισκοπικὸ θρόνο τῆς Θεσσαλονίκης ὁ Μανουὴλ Δισύπατος.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ᾿Ιουστῖνος Σιμωνοπετρίτης, “Παραστάσεις τεσ­σάρων ἀρχιεπισκόπων Θεσσαλονίκης σὲ τοιχογραφίες τοῦ καθολι­κοῦ τῆς μονῆς Βατοπεδίου”, Πρωτᾆτον τχ. 5 (1983) 94-100. Σταυ­ρί­δου-Ζαφράκα, ᾿Αλ., “῾Η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης 1227-1235. ῞Ενα ζήτη­μα πολιτικοεκκλησιαστικό”, Ι¢ Πανελλήνιο ῾Ιστορικὸ Συνέ­δριο (Μάιος 1989). Πρακτικά, Θεσσαλονίκη 1989, σ. 45 σημ. 12. Gouil­lard, J., "Le Synodicon de l’Orthodoxie. Edition et commen­taire", TM 2 (1967) 114.12 ἑ. Katsaros, B., "Documents relatifs à la Mè­tropole de Thes­salonique datant de la fin du XIIIe siècle - debut du XIVe", Βυζαντι­νὰ 15 (1989) 419. Laurent, V., "La liste épi­scopale du Synodicon de Thessalonique. Texte grec et nouveaux compléments", ÅO 32 (1933) 301. ῾Ο ἴδιος, "La succe­sion épiscopale de la Métro­pole de Thessa­lo­nique dans la première moitié du XIIIe siècle", BZ 56 (1963) 295-296. Petit, L., "Le Synodicon de Thessalonique", ÅÏ 18 (1916-1919) 240, 246. ῾Ο ἴδιος, "Les évêques de Thessalonique", ÅO 5 (1902) 26-33^ 90-97^ 150-156^ 212-219, 6 (1903) 292-298, 8 (1905) 272-274.
Σ.Π.