ΑΝΥΣΙΟΣ, ἐπίσκοπος Θεσσαλονίκης (383/4-406/7)

30 Δεκεμβρίου



῾Ο ἅγιος ᾿Ανύσιος ὑπῆρξε μαθητής, συνεργάτης καὶ διά­δοχος τοῦ ἐπισκόπου Θεσσαλονίκης ἁγίου ᾿Α(σ)χολίου (βλ. λῆμ­­μα) στὸν ἀρχιεπισκοπικὸ θρόνο τῆς Θεσσαλονίκης τὸ 383/4.

Μὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν ᾿Ανύσιο, στὶς 11 Δεκεμ­βρί­ου 384, ὁ πάπας Δάμασος τὸν ἐγκαθιστοῦσε βικάριό του στὸ ᾿Ιλλυρικό. ῾Ο τίτλος τοῦ παπικοῦ βικαρίου τοῦ ἀποδί­δεται καὶ ἀπὸ τὸν πάπα Σιρίκιο (384-398), σὲ ἐπιστολή του -τὴν παλαιότερη τῆς “Συλλογῆς Θεσσαλονίκης”-, στὴν ὁποία ὑπο­στηρίζει ὅτι δὲν πρέπει νὰ τελοῦνται ἐπισκοπικὲς χειροτο­νίες στὴν ἐπαρχία τοῦ ᾿Ιλλυρικοῦ χωρὶς τὴ συγκατά­θεση τοῦ ᾿Ανυσίου. Τὸ θεσμὸ τοῦ Βικαριάτου ἐπικυρώνουν μὲ ἐπι­στολές τους πρὸς τὸν ᾿Ανύσιο καὶ οἱ πάπες ᾿Αναστά­σιος (398-401) καὶ ᾿Ιννοκέντιος Α¢ (402-417). ῾Ο δεύτερος, μὲ ἐπιστολή του τὸ ἔτος 402 παρέχει στὸν ἐπίσκοπο Θεσ­σα­λονίκης ᾿Ανύσιο τὸ δικαίωμα νὰ ἐλέγχει ὅλες τὶς ἐκκλη­σια­στικὲς ὑποθέσεις τοῦ ᾿Ιλλυρικοῦ καὶ ὄχι μόνο τὶς ἐπισκο­πι­κὲς χειροτονίες. ῾Η σύνοδος τῆς Καπούης ἀνέθεσε τὸ Δε­κέμ­βριο τοῦ 391 σὲ σύνοδο ἐπισκόπων τοῦ ᾿Ιλλυρικοῦ ὑπὸ τὴν προεδρία τοῦ ᾿Ανυσίου καὶ τὴν ἐξέταση τῆς αἱρέσεως τοῦ ἐπισκόπου Σαρδικῆς Βονόσου, ὁ ὁποῖος ἀρνοῦνταν τὸ ἀει­πάρθενο τῆς Θεοτόκου. ῾Ο ᾿Ανύσιος διατηροῦσε ἐπίσης ἀλλη­λογραφία καὶ μὲ τὸν ἅγιο ᾿Αμβρόσιο, ἐπίσκοπο Μεδιολά­νων, ἀπ᾿ ὅπου ἀντλοῦμε καὶ ἀρκετὲς πληροφορίες γιὰ τὸν διδάσκαλο τοῦ ᾿Ανυσίου, ἐπίσκοπο ᾿Αχόλιο.

῾Ο ᾿Ανύσιος ὑπερασπίσθηκε σθεναρὰ τὴν ἀθωότητα τοῦ ἁγίου ᾿Ιωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὅπως μαρτυρεῖται καὶ σὲ ἀρκετοὺς Βίους του (Παλλάδιος, Γεώργιος ᾿Αλεξαν­δρείας, Βί­ος σύντομος). Μετὰ τὴν καθαίρεση τοῦ Χρυσο­στόμου, ὁ ᾿Α­νύ­σιος ἀπέστειλε ἐπιστολὴ στὸν πάπα ᾿Ιννοκέν­τιο Α¢, τὴν ὁποία προσκόμισε στὴ Ρώμη ὁ ἐπίσκοπος ᾿Απα­μείας Εὐλύ­σιος: “Εὐλύσιος δὲ ᾿Απαμείας τῆς Βιθυνίας ἐπί­σκοπος παρα­γέγονε καὶ αὐτὸς ἐν ῾Ρώμῃ ἐπιδιδοὺς γράμμα­τα δεκαπέντε ἐπισκόπων τῆς συνόδου ᾿Ιωάννου καὶ τοῦ κα­λογήρου ᾿Ανυ­σίου τοῦ τῆς Θεσσαλονίκης ἐπισκόπου γρα­φέντα πρὸς τὸν αὐτὸν πάπαν” (Γεωργίου ᾿Αλεξανδρείας, Βίος Χρυσοστόμου 65). Στὸ ἴδιο ζήτημα ἀναφερόταν ἐπι­στολὴ τοῦ πάπα ᾿Ιννο­κεντίου, τὴν ὁποία ὡστόσο δὲν κατέ­στη δυνατὸ νὰ λάβει ὁ ᾿Ανύσιος, διότι οἱ κομιστές της ἐπί­σκοποι ἐμποδίσθηκαν σκό­πιμα ἀπὸ κάποιο χιλίαρχο νὰ κατα­πλεύσουν στὴ Θεσσαλονίκη γιὰ νὰ τὴν παραδώσουν στὸν ᾿Ανύσιο (“ὃς ἐξαυτῆς συζεύξας αὐτοῖς ἑκατοντάρχην ἕνα οὐ συνεχώρησεν αὐτοὺς παραβα­λεῖν τῇ Θεσσαλονίκῃ· ἐκεῖ γὰρ ἦν αὐτῶν ὁ σκοπός, πρῶτον ἀποδοῦναι τὰ γράμ­ματα ᾿Ανυ­σίῳ τῷ ἐπισκόπῳ”).

᾿Εξαιρετικὰ σημαντικὲς εἶναι δύο ἐπιστολὲς τοῦ ἁγίου ᾿Ιωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἡ πρώτη ἀπευθυνόμενη προσω­πικὰ στὸν ἐπίσκοπο ᾿Ανύσιο, ἐνῶ ἡ δεύτερη στὸν ᾿Ανύσιο καὶ σὲ δέκα ἀκόμη ἐπισκόπους τῆς Μακεδονίας. Στὴν πρώ­τη ἐπιστολή, ποὺ χρονολογεῖται περὶ τὸ 406 καὶ γράφηκε στὴν ἐξορία, ὁ ἱερὸς πατὴρ εὐχαριστεῖ τὸν ᾿Ανύσιο γιὰ τὸ σημαντικὸ ρόλο ποὺ διεδραμάτισε ὑπὲρ τῆς δικαιώσεώς του (“χάριτας πολλὰς ὁμολογοῦντές σου τῇ εὐλαβείᾳ ὑπὲρ τῆς ἐν­στάσεως, καὶ τῆς ἀνδρείας τῆς ὑπὲρ τῶν ᾿Εκκλησιῶν”) καὶ τὸν προτρέπει νὰ συνεχίσει ἄοκνα τὶς προσπάθειές του γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων: “μὴ ἀπο­κάμῃς τὰ συντελοῦντα τῇ κοινῇ διορθώσει τῶν ᾿Εκ­κλη­σιῶν ποιῶν καὶ πραγματευόμενος”. Στὴ δεύτερη ἐπιστο­λή, ποὺ γρά­φηκε τὸ ἴδιο ἔτος, ὁ Χρυσόστομος εὐχαριστεῖ ἀπὸ τὴν ἐξ­ορία τὸν ᾿Ανύσιο καὶ ὅλους τοὺς ὀρθοδόξους ἐπι­σκό­πους τῆς Μακεδονίας γιὰ τὶς ἀδιάκοπες ἐνέργειές τους γιὰ τὴ δι­καί­ωσή του καὶ τὴν ἀμέριστη συμπαράστασή τους.

῾Η ἀρχιερατεία τοῦ ᾿Ανυσίου ἔληξε μὲ τὸ θάνατό του περὶ τὰ τέλη τοῦ ἔτους 406 ἢ τὶς ἀρχὲς τοῦ 407. Στὸν ἐπι­σκοπικὸ θρόνο τῆς Θεσσαλονίκης τὸν διαδέχθηκε μία ἄλλη σημαίνουσα προσωπικότητα, ὁ Ροῦφος (βλ. λῆμμα).

῾Η μνήμη τοῦ ἐπισκόπου Θεσσαλονίκης ᾿Ανυσίου ἀνα­γράφεται στὸ Ρωμαϊκὸ Μαρτυρολόγιο στὶς 30 Δεκεμβρίου, ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποία τιμᾆται καὶ ἡ μνήμη τῆς μάρτυρος ᾿Ανυσίας.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ᾿Αγγελό­πουλος, ᾿Α., ῾Η ᾿Εκκλησία Θεσσαλο­νίκης, Θεσσαλονίκη 1984, σσ. 92, 95, 97, 149. ᾿Ανώνυμος, “῞Αγιοι τῆς Θεσσαλονίκης”, Πρα­κτι­κὰ Θεολογικοῦ Συνεδρίου εἰς τιμὴν καὶ μνήμην τῶν Νεομαρτύρων (17-19 Νοεμβρίου 1986). Προνοίᾳ καὶ προεδρίᾳ τοῦ παναγιωτάτου Μη­τροπολίτου Θεσσαλονίκης κ.κ. Παντελεήμονος τοῦ Β¢, Θεσσαλονί­κη 1988, σ. 598. ᾿Ανώνυμος, “᾿Ανύσιος”, ΘΗΕ 2 (1963) 1005-1006. ᾿Ατέσης, Β., ᾿Επισκοπικοὶ Κατάλογοι τῆς ᾿Εκ­κλη­σίας τῆς ῾Ελλάδος ἀπ᾿ ἀρχῆς μέχρι σήμερον, ᾿Αθῆναι 1975, σ. 79 σημ. 1. Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, “᾿Ακολουθία πάντων τῶν ἐν Θεσ­σαλο­νίκῃ διαλαμψάντων ἁγίων”, ΓΠ τχ. 732, ἔτ. 73 (Μάρτ.-᾿Απρ. 1990) 355. Θεοχαρίδης, Γ., ῾Ιστορία τῆς Μακεδονίας κατὰ τοὺς Μέ­σους Χρόνους (285-1354), [Μακεδονικὴ Βιβλιοθήκη 55], Θεσσαλονίκη 1980, σσ. 106, 107, 108, 109. ᾿Ιωάννου Χρυσοστόμου, ᾿Επιστολὲς 162 καὶ 163, PG 52, 706-707. Χρυσοστόμου, Γ., “Οἱ ἅγιοι τῆς Θεσσαλο­νί­κης”, στὸ Χαριστήριον τῷ Παναγιωτάτῳ Μητροπολίτῃ Θεσσαλο­νί­κης κ.κ. Παντελεήμονι τῷ δευτέρῳ ἐπὶ τῇ συμπληρώσει εἰκοσαετοῦς ἐν Θεσ­σαλονίκῃ ποιμαντορίας (1974-1994), Θεσσαλονίκη 1994, σσ. 913-914. Giovanelli, G., "Anisio, vescovo di Tessalonica, santo", BS 1 (1961) 1267-1268. Halkin, F., Douze récits byzantins sur saint Jean Chry­sostome, [SH 60], Bruxelles 1977, III § 65, 66^ V § 66. Kirsch, J. P., "Anysius", LTK I (1930) 526. Lequien, M., Oriens Christianus in quatuor Patriarchatus digestus, τ. ΙΙ, Parisiis 1740, στ. 31-32. Pe­tit, L., "Les évêques de Thessalonique", EO 4 (1900-1901) 141 ἀρ. ΙΧ. Propylaeum ad Acta Sanctorum Decembris. Mar­tyrologium Roma­num ad forman editionis Typicae scholiis histori­cis instructum, ἔκδ. H. Delehaye - P. Peeters - M. Coens - B. de Gaiffier - P. Grosjean - F. Halkin, Bruxellis 1940, σ. 609 ἀρ. 4.
Σ.Π.