ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΚΙΤΡΟΥΣ, ἱερομάρτυς († 21.7.1821)



῾Ο ἐπίσκοπος Κίτρους Μελέτιος ἀρχιεράτευσε στὴν πλη­σιόχωρη καὶ ὑποκείμενη στὴ Μητρόπολη Θεσσαλονίκης πρω­τό­­­θρονη ᾿Επισκοπὴ Κίτρους μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1812-1821. Γνω­­ρίζουμε πὼς τὸ ἐπώνυμό του ἦταν Κυριακὸς καὶ πὼς ἀδελ­φός του ἦταν ὁ ἐπίσκοπος Σαντορίνης Ζαχαρίας († 16.11. 1842).

Γιὰ τὴν ἐπισκοπική του δραστηριότητα ἀντλοῦμε πλη­ροφορίες ἀπὸ σημειώσεις ποὺ ὑπάρχουν σὲ ἐκκλησιαστικὰ βι­βλία ναῶν τῆς ἐπαρχίας του, σχετικὲς μὲ ἀνακαινίσεις να­ῶν (῾Αγ. Δημητρίου Κολινδροῦ) ἢ χειροτονίες κληρικῶν. Τὸ ἔ­τος 1819 ὁρίσθηκε ἀπὸ τὸν μετέπειτα ἐθνομάρτυρα μη­τρο­πο­λίτη Θεσσαλονίκης ᾿Ιωσὴφ ᾿Αντωνόπουλο (βλ. λῆμμα) το­πο­τη­ρητὴς τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, λόγω τῆς ἀνα­χωρή­σε­ως τοῦ ᾿Ιωσὴφ γιὰ τὴν Κωνσταντινούπολη, γιὰ νὰ συμ­με­τάσχει ὡς συνοδικὸ μέλος στὴν Πατριαρχικὴ Σύνοδο.

῾Ο Μελέτιος ὑπέστη μαρτυρικὸ θάνατο στὴ Θεσσαλο­νίκη, στὶς 21 ᾿Ιουλίου τοῦ 1821, ὅπως πληροφορούμαστε ἀπὸ μία ἔκθεση τοῦ ῾Ολλανδικοῦ Προξενείου, καὶ ὄχι στὶς 18 Μαΐ­ου, ὅπως εἶχε ὑποστηριχθεῖ ἀρχικά. Μαρτύρησε στὸ Καπάνι (ἀλευραγορά), στὸ κέντρο τῆς πόλεως, μαζὶ μὲ τοὺς Θεσσα­λονικεῖς προύχοντες Μπαλάνο καὶ Μενεξὲ καὶ ἄλλους. Τὸ μαρτύριό του μνημονεύεται καὶ ἀπὸ τὸ Δοσίθεο Καστα­μονί­τη στὸ ἔργο του Νέον ὑπόμνημα τῶν νεοφανῶν ἱερο­μαρτύ­ρων τῶν νῦν λαμψάντων ἁγιορειτῶν ὁσίων πατέρων κατὰ τὴν ἐπανάστασιν τῆς ῾Ελλάδος ὑπὸ τῶν ᾿Οθωμανῶν θα­νατωθέν­των, ποὺ σώζεται αὐτόγραφο στὸν κώδικα ἀρ. 107 τῆς μο­νῆς Κασταμονίτου: “...ὅταν καὶ τὸν ἅγιον Κύ­τρους Μακάριον ᾿Επίτροπον τοῦ ἁγίου Θεσσαλονίκης ἐθα­νάτωσαν. Τὸν ἄρχον­τα Μπαλάνον. Τὸν ἄρχοντα Μενεξὲν καὶ ἄλλους οὐκ ὀλί­γους”. Τὸ ὄνομα Μακάριος ἀντὶ τοῦ ὀρθοῦ Μελέτι­ος ὀφεί­λεται σὲ ἐσφαλμένη πληροφόρηση τοῦ συγγραφέως Δοσιθέ­ου Κασταμονίτη, ἀφοῦ ἄλλωστε τὴν πε­ρίοδο αὐτὴ δὲν μνη­μονεύεται κανένας ἐπίσκοπος Κίτρους μὲ τὸ ὄνομα Μα­κά­ριος, ἀλλὰ καὶ δὲν γνωρίζουμε ἄλλο ἐπί­σκοπο Κίτρους, το­πο­τηρητὴ τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονί­κης κατὰ τὴν περί­οδο τῆς Τουρκοκρατίας.

Γιὰ τὸ μαρτύριο τοῦ ἐπισκόπου Μελετίου, καθὼς καὶ ὅλων ἐκείνων ποὺ ὑπέστησαν μαρτυρικὸ θάνατο ἀπὸ τοὺς Τούρκους κατὰ τοὺς χρόνους τῆς ᾿Επαναστάσεως τοῦ 1821, ὁ Δοσίθεος τονίζει ὅτι “καὶ οἱ νῦν θανατωθέντες ὑπὸ τῶν Τούρκων κατὰ τὴν ἐπανάστασιν τῆς ῾Ελλάδος, ἅγιοί εἰσι βε­βαιότατα”, καὶ αἰτιολογεῖ αὐτὴ τὴ θέση του ὡς ἑξῆς: “Διότι ἠγωνίσθησαν ὑπὲρ πίστεως Χριστοῦ οἱ μακάριοι, καὶ οὕτως εἰς τὰς τιμωρίας αὐτὰς ἐκοιμήθησαν...”.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ᾿Αλεξούδης, ῎Ανθ., “Χρονολογικοὶ κατάλογοι τῶν ἀπὸ Χριστοῦ ἀρχιερατευσάντων κατ᾿ ἐπαρχίας”, Νεολόγος ἀρ. 6824 (30.4.1892). ᾿Ατέσης, Β., ᾿Επισκοπικοὶ κατάλογοι τῆς ᾿Εκκλησί­ας τῆς ῾Ελλάδος ἀπ᾿ ἀρχῆς μέχρι σήμερον, ᾿Αθῆναι 1976. ῾Ο ἴδιος, “᾿Εθνομάρτυρες ἀρχιερεῖς τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἀπὸ τοῦ 1821­1869”, Θεολογία 42 (1971) 21. Βακαλόπουλος, Κ., ᾿Ανέκδοτα ἱστο­ρικὰ στοιχεῖα ἀναφερόμενα στὴ Θεσσαλονίκη πρὶν καὶ μετὰ τὸ 1821, [Μακεδονικὴ Βιβλιοθήκη 46], Θεσσαλονίκη 1975, σσ. 62, 69. Βασ­δραβέλλης, ᾿Ι., ῾Ιστορικὰ ᾿Αρχεῖα Μακεδονίας. Α¢ ᾿Αρχεῖον Θεσσα­λο­νί­κης 1695-1912, [ΜΒ 13], Θεσσαλονίκη 1952, ἀρ. 333. ῾Ο ἴδιος, “Βρα­χὺ ἱ­στορικὸν σημείωμα διὰ τοὺς ἀρχιερατεύσαντας ἐν τῇ μητροπόλει Θεσσαλονίκης κατὰ τοὺς χρόνους τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821”, ΓΠ 44 (1961) 76-77. Γλαβίνας, ᾿Α., “᾿Επίσκοποι Κίτρους κατὰ τὴν Τουρ­κοκρατίαν ἐπὶ τῇ βάσει τῶν πηγῶν”, Μακεδονικὰ 18 (1978) 83. Κων­­σταντι­νί­δης, ᾿Ε., “᾿Ανέκδοτος ἐπισκοπικὸς κατάλογος Κίτρους”, Τιμη­τι­κὸν ἀφιέρωμα εἰς τὸν Μητροπολίτην Κίτρους Βαρνάβαν ἐπὶ τῇ 25ετη­ρίδι τῆς ἀρχιερατείας του, ᾿Αθῆναι 1980, σσ. 223-230. Μα­μα­λά­κης, ᾿Ι., “Δο­σιθέου Κωνσταμονίτου Νέον ὑπόμνημα τῶν νεο­φανῶν ἱερομαρτύ­ρων καὶ ὁσιομαρτύρων”, ΓΠ 46 (1963) 333. Πάλ­λης, Π., “῾Ο ρόλος τῆς ᾿Εκκλησίας εἰς τὴν ἐθνεγερσίαν τοῦ 1821”, Θεολογία 42 (1971) 110-117. Παπάζογλου, ᾿Α., “῾Η Θεσσαλονίκη κατὰ τὸν Μάϊο τοῦ 1821”, Μακεδονικὰ 1 (1940) 417-428. Πολύ­ζου-Μαμέλη, Κ., ῾Ιστο­ρία τοῦ Κο­λινδροῦ. Μὲ εὐρύτατη ἐπισκόπησι γεωγραφική, ἱστορική, ἐθνο­λογικὴ τῆς Πιερίας, Θεσσαλο­νίκη 1972, σσ. 257, 259. Σούλης, Γ., “῾Η Θεσ­σαλονίκη κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ῾Ελληνικῆς ᾿Επαναστάσεως”, Μακε­δονι­κὰ 2 (1941-1952) 563-589. Φαργκάνης, Μ., “῾Ο ἐ­θνομάρτυς ἐπί­σκο­πος Κίτρους Μελέτιος, τοποτηρητὴς τοῦ ᾿Ιωσὴφ στὴ Θεσσα­λο­νίκη τὸ 1821”, εἰσή­γηση στὸ ἐπιστημονικὸ συμπόσιο Χριστιανικὴ Μα­κεδο­νία. ῾Ο ἐθνο­μάρτυς Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ᾿Ιωσὴφ († 1821 - Κων­­σταντινού­πολη), Θεσσαλονίκη 24-26 Νοεμβρίου (τὰ πρακτικὰ τοῦ συμ­­ποσίου ὑπὸ ἔκδοση). Χρυσοστόμου, Γ., “Οἱ ἅγιοι τῆς Θεσσαλο­νί­κης”, στὸ Χαριστήριον τῷ Παναγιωτάτῳ Μητροπολίτῃ Θεσσαλονίκης κ.κ. Παν­­τελεήμονι τῷ δευτέρῳ ἐπὶ τῇ συμπληρώσει εἰκοσαετοῦς ἐν Θεσ­σα­λονίκῃ ποιμαντορίας (1974-1994), Θεσσαλονίκη 1994, σ. 935.
Σ.Π.