ΚΥΡΙΛΛΟΣ, ὁσιομάρτυς († 6.7.1566)
6 ᾿Ιουλίου
Μοναδικὴ πηγὴ ποὺ διασώζει τὸ Μαρτύριο καὶ τὴ χασματώδη καὶ κολοβὴ ᾿Ακολουθία τοῦ ὁσιομάρτυρος Κυρίλλου εἶναι τὸ ἀθωνικὸ χειρόγραφο 347 τῆς μονῆς Διονυσίου. Πρόκειται γιὰ ἕνα κείμενο γραμμένο σὲ λόγια γλῶσσα καὶ κατὰ πᾆσα πιθανότητα αὐτόγραφο ἔργο τοῦ ἀνωνύμου συντάκτη τοῦ Μαρτυρίου, χρονολογούμενο μεταξὺ τοῦ τέλους τοῦ 17ου καὶ τῶν ἀρχῶν τοῦ 18ου αἰῶνος.
Σύμφωνα μὲ τὸ Μαρτύριό του ὁ Κύριλλος -τὸ κοσμικὸ ὄνομα τοῦ ὁποίου ἦταν Κυριακός- γεννήθηκε στὴ Θεσσαλονίκη τὸ ἔτος 1544, κατὰ τὴν περίοδο τῆς βασιλείας τοῦ σουλτάνου Σουλεϊμάν. ῾Ο πατέρας του ὀνομαζόταν Πέιος, καταγόταν ἀπὸ τὴν ἐπαρχία Πελαγονίας καὶ διέμενε μὲ τὴν οἰκογένειά του στὴν περιοχὴ τῆς ἀκροπόλεως τῆς Θεσσαλονίκης.
Σὲ ἡλικία δέκα ἐτῶν ὁ Κυριακὸς ἔμεινε ὀρφανός, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀναλάβουν τὴν κηδεμονία του δύο θεῖοι του, συγγενεῖς τῆς μητέρας του, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ ἕνας ἦταν μωαμεθανός. Τελικὰ ὁ μωαμεθανὸς θεῖος του ἀνέλαβε ἀποκλειστικὰ τὴν κηδεμονία του καὶ τὸν ἔστειλε σὲ κάποιον ἐπίσης μωαμεθανὸ βυρσοδέψη γιὰ νὰ μάθει κοντά του νὰ ἐξασκεῖ αὐτὸ τὸ ἐπάγγελμα.
῾Ωστόσο ὁ Κυριακός, ἀκολουθώντας τὶς συμβουλὲς τοῦ ἄλλου θείου του, ὁ ὁποῖος ἦταν εὐσεβὴς χριστιανός, ἀποφάσισε νὰ ἐγκαταλείψει κρυφὰ τὸ μωαμεθανὸ κηδεμόνα του καὶ νὰ ἀκολουθήσει κάποιους ἁγιορεῖτες μοναχούς, ποὺ κατὰ ἀγαθὴ συγκυρία βρίσκονταν ἐκείνη τὴν ἐποχὴ στὴ Θεσσαλονίκη. Σὲ ἡλικία 14 ἐτῶν ὁ Κυριακὸς ἔφθασε στὸ ῞Αγιο ῎Ορος καὶ ἐκάρη μοναχὸς στὴ μονὴ Χελανδαρίου, λαμβάνοντας τὸ μοναχικὸ ὄνομα Κύριλλος.
῾Ο Κύριλλος ἀσκήτευσε ἐπὶ ὀκτὼ ἔτη σὲ κάποιο χελανδαρινὸ μετόχι καὶ σὲ ἡλικία 22 ἐτῶν ταξίδεψε μαζὶ μὲ ἄλλους δύο χελανδαρινοὺς μοναχοὺς στὴ Θεσσαλονίκη, ὅπου συνάντησε τὸ χριστιανὸ θεῖο του. Κατερχόμενος ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῆς ᾿Ακροπόλεως πρὸς τὸ λιμάνι τῆς Θεσσαλονίκης μαζὶ μὲ τὸν ἐξάδελφό του -γιὸ τοῦ χριστιανοῦ θείου του-, συνάντησε τυχαῖα τὸ μωαμεθανὸ κηδεμόνα του, ὁ ὁποῖος παρὰ τὴν παρέλευση πολλῶν ἐτῶν, ἀνεγνώρισε τὸν Κύριλλο. Φώναξε ἀμέσως καὶ ἄλλους μουσουλμάνους γιὰ νὰ συλλάβουν τὸν Κύριλλο μὲ τὴν κατηγορία ὅτι, ἐνῶ πρὶν εἶχε ἀσπαστεῖ τὸ μωαμεθανισμό, στὴ συνέχεια τὸν ἀρνήθηκε καὶ ἐξόμωσε.
῾Ο Κύριλλος ὁδηγήθηκε ἀμέσως στὸν Τοῦρκο δικαστὴ τῆς Θεσσαλονίκης, ὁ ὁποῖος ἐπιχείρησε νὰ τὸν πείσει νὰ ἐγκαταλείψει τὴ χριστιανικὴ πίστη καὶ νὰ ἀσπαστεῖ τὸ μωαμεθανισμό. ῞Οταν διεπίστωσε πὼς ἡ προσπάθειά του δὲν ἐπέφερε κανένα ἀποτέλεσμα, διέταξε νὰ τὸν ὁδηγήσουν στὴ φυλακὴ σκοπεύοντας νὰ ἐκφέρει τὴν ἀπόφασή του τὴν ἑπόμενη ἡμέρα.
Τὴν ἄλλη ἡμέρα ὁ Κύριλλος ὁδηγήθηκε καὶ πάλι στὸ δικαστή, ὁ ὁποῖος προσπάθησε γιὰ δεύτερη φορὰ νὰ τὸν μεταπείσει μὲ ὑποσχέσεις ἢ μὲ ἀπειλές, ἀλλὰ ὅταν διεπίστωσε ὅτι ἡ προσπάθειά του ἦταν μάταιη, τὸν κατεδίκασε σὲ θάνατο διὰ πυρᾆς. ῾Ο Κύριλλος ὁδηγήθηκε ἀπὸ τὸ ἐξαγριωμένο πλῆθος τῶν φανατισμένων τούρκων καὶ τῶν δημίων του στὸν τόπο τῆς καταδίκης του, στὸ παλαιὸ βυζαντινὸ ἱπποδρόμιο τῆς πόλεως, κοντὰ στὸ ναὸ τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου, ὁ ὁποῖος μνημονεύεται στὸ συναξάριο τῆς ᾿Ακολουθίας τοῦ ὁσιομάρτυρος Κυρίλλου γιὰ πρώτη φορά.
῾Ο Τοῦρκος ὕπαρχος ἐπιχείρησε γιὰ τελευταία φορά, ὅπως συνηθιζόταν, νὰ μεταπείσει τὸν Κύριλλο, προσφέροντάς του ὑλικὲς ἀνέσεις καὶ ἀπολαύσεις, ἀλλὰ ὁ Κύριλλος τὶς ἀρνήθηκε, λέγοντας πὼς γι᾿ αὐτὸν μοναδικὸς πλοῦτος ἦταν ὁ Χριστός. Κατόπιν τούτων ὁ ὕπαρχος ἔδωσε ἐντολὴ στοὺς δημίους νὰ ρίψουν τὸν Κύριλλο στὴν πυρά, ἡ ὁποία ἀποτέφρωσε τὸ σῶμα του στὶς 6 ᾿Ιουλίου τοῦ 1566.
᾿Ιδιαίτερα ἀξιόλογη εἶναι ἡ τελευταία πληροφορία ποὺ παρέχει τὸ Συναξάριο τοῦ ὁσιομάρτυρος Κυρίλλου: “᾿Επεὶ γὰρ ἤμελλε τῇ φλογὶ δαπανηθῆναι τὸ σύνολον, κυνῶν ὀστᾆ τεθνηκότων ἐγείραντες, ἔστι δὲ καὶ οŽς θνησιμαίους, τῇ πυρᾷ ἐναπέρριψαν· ἔνθεν τοι τὸ μὲν τοῦ μάρτυρος σῶμα τῷ πυρὶ καταναλωθέν, ὡσεὶ σποδὸς ἐγένετο...”. Τὴ μαρτυρία αὐτὴ ἐπιβεβαίωσε ἡ ἀνακάλυψη μίας πήλινης λάρνακας, ἡ ὁποία περιεῖχε ὑπολείμματα ὀστῶν καὶ ὑφάσματος ἀναμειγμένα μὲ τέφρα, καὶ βρέθηκε στὰ θεμέλια τοῦ παλαιοῦ ναοῦ τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου τὸ 1972, μετὰ τὴν κατεδάφισή του γιὰ τὴν ἀνέγερση τοῦ νέου ναοῦ στὴ θέση του. ῾Ο συνδυασμὸς τοῦ σημαντικοῦ αὐτοῦ εὑρήματος μὲ τὴ μαρτυρία τοῦ Συναξαρίου, συγκλίνει καθοριστικὰ στὴν ἀπόδοσή του στὸν ὁσιομάρτυρα Κύριλλο τὸ Θεσσαλονικέα.
Στὴ μνήμη τοῦ ὁσιομάρτυρος Κυρίλλου, ποὺ ἑορτάζεται στὶς 6 ᾿Ιουλίου, τιμᾆται τὸ δεξιὸ παρεκκλήσιο ποὺ ὑπάρχει στὴ νότια πλευρὰ τοῦ ναοῦ τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ᾿Ακολουθία καὶ Βίος τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ὁσιομάρτυρος Κυρίλλου τοῦ Θεσσαλονικέως... ἐκδιδομένη ὑπὸ τοῦ ῾Ιεροῦ Ναοῦ ῾Αγίων Κωνσταντίνου καὶ ῾Ελένης ῾Ιπποδρομίου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1980. ᾿Ανώνυμος, “῞Ενας ὅσιος Θεσσαλονικεὺς ἐπιστρέφει στὴν πόλη του”, ΜΖ τχ. 81 (Φεβρ. 1973) 26-27. Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, ᾿Ακολουθία πάντων τῶν ἐν Θεσσαλονίκῃ ἁγίων..., ἔκδ. Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Παντελεήμονος (Παπαγεωργίου), ᾿Αθῆναι 1958, σ. 33. ᾿Αναστασίου, ᾿Ι., “Οἱ Νεομάρτυρες τῆς Θεσσαλονίκης”, ῾Η Θεσσαλονίκη 1 (1985) 491, 498-499. Ζωγραφάκης, Γ., “῞Ενας ὁσιομάρτυς ξαναγυρίζει στὴ Θεσσαλονίκη”, ΜΖ, τχ. 144 (Μάϊος 1978) 24-25. Κίσσας, Σ., “᾿Απὸ τὴν ἱστορία τῆς Θεσσαλονίκης στὸ 18ο αἰώνα. ῾Ο χαμένος κώδικας τοῦ ῾Αγίου Κωνσταντίνου”, ΓΠ τχ. 737 (Μάρτ.-᾿Απρ. 1991) 257. Μακάριος Κορίνθου - Νικόδημος ῾Αγιορείτης - Νικηφόρος Χῖος - ᾿Αθανάσιος Πάριος, Συναξαριστὴς Νεομαρτύρων, Θεσσαλονίκη 19892, σσ. 663-667. Παπουτσάκης, Στ., “῾Ο νεομάρτυς Κύριλλος ὁ Θεσσαλονικεὺς κατὰ τὸ ᾿Αθωνιτικὸν χφ. 3881 (347)”, ΓΠ 60 (1977) 201-210. Περαντώνης, ᾿Ι., “Κατάλογος Νεομαρτύρων τῶν ἀπὸ τῆς ῾Αλώσεως τῆς Κ/Πόλεως μέχρι τοῦ ἔτους 1867 μαρτυρησάντων”, Θεολογία 60 (1989) 160. ῾Ο ἴδιος, Λεξικὸν τῶν Νεομαρτύρων, τ. Β¢, ᾿Αθῆναι 1972, σ. 294. Πύρρος, Σωσ., “Δοκίμιον Μακεδονικοῦ ῾Αγιολογίου”, Μακεδονικὸν ῾Ημερολόγιον τ. Ε¢ (1912). Χρυσοστόμου, Γ., “Οἱ ἅγιοι τῆς Θεσσαλονίκης”, στὸ Χαριστήριον τῷ Παναγιωτάτῳ Μητροπολίτῃ Θεσσαλονίκης κ.κ. Παντελεήμονι τῷ δευτέρῳ ἐπὶ τῇ συμπληρώσει εἰκοσαετοῦς ἐν Θεσσαλονίκῃ ποιμαντορίας (1974-1994), Θεσσαλονίκη 1994, σσ. 932-933. Σ.Π. |