ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (11ος αἰ.)



῾Ο ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Γεώργιος εἶναι ἕνα πρόσωπο γιὰ τὸ ὁποῖο δὲν διαθέτουμε ἐπαρκῆ βιογραφικὰ στοιχεῖα· συγκεκριμένα, γνωρίζουμε μόνο τὸ ὄνομά του, ποὺ εἶχε ἐγγραφεῖ στὸ Συνοδικὸ τῆς Θεσσαλονίκης, ἕνα σημαν­τικὸ κείμενο τῆς ὑστεροβυζαντινῆς περιόδου γιὰ τὴν ἐπι­σκο­πικὴ καὶ γενικότερα τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία τῆς Θεσσα­λονίκης. Τὸ γεγονὸς τῆς ἐγγραφῆς τοῦ ὀνόματος τοῦ ἀρχι­επισκόπου Γεωργίου στὸ Συνοδικὸ τῆς Θεσσαλονίκης ἐνέχει πολὺ μεγαλύτερη σημασία ἀπὸ τὴν ἐκ πρώτης ὄψεως ἁπλὴ συμπερίληψή του σ᾿ ἕνα τοπικὸ ἐπισκοπικὸ δίπτυχο· καὶ τοῦτο διότι, ὅπως ἔχει καταδειχθεῖ ἀπὸ τὴ σχετικὴ ἔ­ρευνα, τὸ κείμενο τοῦ Συνοδικοῦ ποὺ γνωρίζουμε σήμερα, εἶχε ὑπο­­στεῖ κατὰ διαστήματα τὴν ἐκκαθάρισή του ἀπὸ ὀ­νόματα ἀρχι­επισκόπων τῆς Θεσσαλονίκης, ποὺ εἶχαν προ­καλέσει ἢ ὑπο­πέσει σὲ σκάνδαλα, δογματικοῦ κυρίως χαρα­κτήρα.

Τὸ ὄνομα τοῦ Γεωργίου μνημονεύεται στὴν 29η θέση τοῦ Συνοδικοῦ. Προηγεῖται τὸ ὄνομα τοῦ Νικήτα Μαρω­νεί­ας, ποὺ ἔδρασε περὶ τὸ 1020, καὶ ἕπεται τὸ ὄνομα τοῦ ἀρχι­επισκόπου Θεοφάνους γιὰ τὸν ὁποῖο γνωρίζουμε ὅτι ἀρχιερά­τευσε μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1031 καὶ 1038. Κατὰ συνέ­πεια μπο­ροῦμε νὰ προσδιορίσουμε τὸ χρόνο ἀρχιερατείας τοῦ Γεωρ­γίου στὴν τρίτη δεκαετία τοῦ 11ου αἰώνα.

᾿Ιδιαίτερα σημαντικὸς γιὰ τὴν ἔνταξη τοῦ ἀρχιεπισκό­που Γεωργίου στὶς ἁγιολογικὲς δέλτους εἶναι ὁ πρόσφατος ἐντοπισμὸς μίας ἀπεικονίσεώς του στὸ χῶρο τῆς προθέσε­ως, στὸ ἱερὸ βῆμα τοῦ καθολικοῦ τῆς ἀθωνικῆς μονῆς Βα­το­πε­δίου. Συγκεκριμένα, “στὸ βόρειο τοῖχο, πάνω ἀπὸ τὸ παρά­θυρο τοῦ νιπτήρα, σὲ στηθάριο, εἰκονίζεται ἐπίσκοπος μὲ τὴν ἐπιγραφή: Ο ΑΓ(ΙΟΣ) ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟ­ΝΙΚΗΣ. Παριστάνεται ἀγένειος. Μὲ τὸ δεξί του χέρι εὐλο­γεῖ καὶ μὲ τὸ ἀριστερὸ κρατεῖ κλειστὸ εὐαγγέλιο. Φορεῖ ἀ­νοιχτόχρωμο φελώνιο καὶ ὠμοφόριο”. ῾Ο ἱερομόναχος ᾿Ιου­στῖνος Σιμωνο­πετρίτης, ὁ ὁποῖος δημοσίευσε πρόσφατα αὐτὴ τὴν τοιχο­γρα­φία, παραλληλίζει τὴν ἐμφάνισή του μὲ ἐκείνην ποὺ ἔχουν εὐνοῦχοι σὲ ἀνάλογες παραστάσεις. ῾Η τοιχογραφία, ποὺ ἀνή­κει στὸν πρῶτο κύ­κλο ἁγιογραφήσεως τοῦ καθολικοῦ ποὺ πραγματοποιήθηκε τὸ ἔτος 1312, διατη­ρεῖται σὲ καλὴ κατά­σταση.

Τέλος, ἀξιοσημείωτη εἶναι ἡ μαρτυρία τοῦ ἱερομονά­χου ᾿Ιουστίνου, ὅτι “τὸν Γεώργιο προφορικὴ παράδοση στὴ μονὴ Βατοπεδίου τὸν φέρει ὡς προερχόμενο ἀπὸ Βατοπεδι­νὸ κελλί”, παράδοση ποὺ ἀσφαλῶς αἰτιολογεῖ τὴν εἰκονο­γράφησή του στὸ καθολικὸ τῆς ἐν λόγω μονῆς.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: “῞Αγιοι τῆς Θεσσαλονίκης”, Πρακτικὰ Θεο­λογικοῦ Συνεδρίου εἰς τιμὴν καὶ μνήμην τῶν Νεομαρτύρων (17-19 Νοεμβρίου 1986), ἔκδ. ῾Ι. Μ. Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1988, σ. 598. ᾿Ιουστῖνος Σιμωνοπετρίτης, “Παραστάσεις τεσσάρων ἀρχιεπι­σκό­πων Θεσ­σαλονίκης σὲ τοιχογραφίες τοῦ καθολικοῦ τῆς μονῆς Βα­το­πεδίου”, Πρωτᾆτον 5 (1983) 94-100. Χρυσοστόμου, Γ., “Οἱ ἅγιοι τῆς Θεσσαλονίκης”, στὸ Χαριστήριον τῷ Παναγιωτάτῳ Μητροπολίτῃ Θεσ­σαλονίκης κ. κ. Παντελεήμονι τῷ δευτέρῳ ἐπὶ τῇ συμπληρώσει εἰ­κο­σαετοῦς ἐν Θεσσαλονίκῃ ποιμαντορίας (1974-1994), Θεσσαλονίκη 1994, σ. 917. Gouillard, J., "Le synodicon de l’Orthodoxie. Edition et commentaire", TM 2 (1967) 114. Laurent, V., "La liste épiscopale du synodicon de Thessalonique", EO 32 (1933) 300-310 [301]. Petit, L., "Le Synodicon de Thes­salonique", EO 18 (1916-1919) 236-254 [240, 243, 253]. ῾Ο ἴδιος, "Les évêques de Thes­salonique", ÅO 5 (1902) 26-33^ 90-97^ 150-156^ 212-219, 6 (1903) 292-298, 8 (1905) 272-274.
Σ.Π.