ΒΑΣΣΑ, μάρτυς (280 μ.Χ.)

21 Αὐγούστου



Οἱ μαρτυρίες ποὺ ἔχουμε γιὰ τὸν βίο καὶ τὸ μαρτύ­ριο τῆς ἁγίας Βάσσης εἶναι ἀρκετές· πολλὲς ἀπὸ αὐτὲς εἶναι ἐκδεδομένες ἀπὸ νεώτερους ἐρευνητές. Μία ἐκτενὴς ἔκδοση τοῦ Μαρτυρίου τῆς ῾Αγίας, δη­μοσιεύθηκε τὸ 1914 ἀπὸ τὸν B. Latyšev στὸ ἔργο του, Ha­giographica graeca ine­dita, σσ. 133-146. ᾿Επιτομὲς τοῦ Μαρτυ­ρίου τῆς ῾Αγίας ὑπάρχουν στὸν κώδικα Vindob. hist. 45, AASS. Aug. IV (1739) 419-421, Latyšev, Menol. II, 299-303.

῾Η μάρτυς Βάσσα γεννήθηκε καὶ ἔζησε στὴν πόλη ῎Εδεσ­­σα τῆς ῾Ελλά­δος (Μακεδονίας) καὶ μαρτύρησε τὴν ἐποχὴ τοῦ αὐτοκρά­τορος Μαξιμιανοῦ. Δὲν γνωρίζουμε τὴν ἀκριβῆ χρο­νο­λογία τοῦ μαρτυρίου της· ἀλλοῦ ἀναφέρεται ὅτι μαρτύ­ρη­σε τὸ 280 μ.Χ. καὶ ἀλλοῦ τὸ 290 μ.Χ. Μαζί της μαρτύρη­σαν καὶ οἱ τρεῖς γιοί της Θεόγνιος, ᾿Αγάπιος καὶ Πιστός.

῾Η Βάσσα καταγόταν ἀπὸ χριστιανικὴ οἰκογένεια καὶ ὡς ἐκ τούτου ἀνατράφηκε σ᾿ αὐτὸ τὸ περιβάλλον. ῾Ο σύζυ­γός της ὅμως, ποὺ ὀνομαζόταν Οὐαλέριος, ἦταν εἰδωλο­λά­τρης καὶ πιὸ συγκεκριμένα ἱερέας τῶν εἰδώλων. ῾Ωστόσο αὐτὴ μεγάλωσε τὰ τρία παιδιά της σύμφωνα μὲ τὴ χριστιανι­κὴ δι­δασκα­λία. ῾Ο Ρωμαῖος αὐτοκράτορας Μαξι­μιανὸς θέλον­τας νὰ ἐνι­σχύσει τὴν ἐπίσημη εἰδωλολατρικὴ θρησκεία, ἐξέ­δωσε γενικὸ διάταγμα πρὸς ὅλες τὶς ἐπαρχίες του, οἱ κάτοι­κοι νὰ προσέρ­χονται στοὺς εἰδωλολατρικοὺς ναοὺς καὶ νὰ θυσιά­ζουν στοὺς θεούς τους. Τὴ διαταγὴ αὐτὴ ἔσπευσε ἀμέσως νὰ ἐφαρμόσει καὶ ὁ ἀνθύπατος τῆς ῾Ελλάδος Κλαύδιος, ἐξ­αναγ­κάζοντας ἔτσι τοὺς πολίτες του νὰ φάγουν εἰδωλόθυτα. ῾Ο σύζυγος τῆς ἁγί­ας Βάσσης, βλέ­ποντας πὼς αὐτὴ ἀπο­φεύγει νὰ θυσιάσει στὰ εἴδωλα, δὲ δίστασε νὰ τὴν κατη­γο­ρήσει δη­μόσια ὅτι εἶναι χριστιανή, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ συλλη­φθεῖ καὶ νὰ ὁδηγηθεῖ μὲ τὰ παιδιά της μπροστὰ στὸν ἀνθύ­πατο, γιὰ νὰ ἀπολογηθεῖ γιὰ τὴ βα­ρειὰ κατηγορία. ῾Ωστόσο αὐτὴ ὁμο­λόγησε δημόσια ὅτι εἶναι χριστιανὴ καὶ ἔτσι κλεί­σθηκε μαζὶ μὲ τοὺς γιούς της στὴ φυλακή. ᾿Επακολούθησαν σκληρὰ καὶ ἀπάνθρωπα βασανι­στήρια, μὲ σκοπὸ νὰ τοὺς κλονίσουν καὶ νὰ ἀρνηθοῦν τὴν πί­στη τους. Τὸν πρῶτο ἀπὸ τοὺς γιοὺς τῆς ἁγίας Βάσσης, τὸν Θεόγνιο, τὸν κρέμασαν καὶ ἄρχισαν νὰ τὸν γδέρνουν, προ­σπαθώντας νὰ τὸν μετα­πείσουν· ἡ μη­τέρα του ὅμως τὸν παρώτρυνε μὲ κάθε τρόπο νὰ ὑπομείνει τὰ βασανιστήρια γιατὶ τὸν περίμενε τὸ στεφά­νι τοῦ μαρ­τυ­ρίου. Οἱ βασανι­στές του τὸν ἔγδαραν σὲ τέτοιο βαθμὸ ὥστε νὰ φαίνονται τὰ ὀστά του καὶ ὁ μάρτυς, μὴ ἀν­τέχοντας ἄλλο, ἐξέπνευσε. Τὸν δεύτε­ρο, τὸν ᾿Αγάπιο, τὸν μα­στίγωσαν μπροστὰ στὰ μάτια της καὶ στὴ συνέχεια τὸν ἔγδα­ραν καὶ αὐτὸν ἕως τὸ στῆθος, μέχρι θα­νάτου. Τὸν τρίτο, τὸν Πιστό, παρὰ τὶς ἔν­τονες παροτρύνσεις τοῦ συγκεντρωμένου πλή­θους νὰ μετα­πεισθεῖ καὶ νὰ θυσιάσει στὰ εἴδωλα, τὸν βα­σά­νισαν καὶ ἀφοῦ τοῦ συνέτριψαν τὰ σκέ­λη καὶ τοὺς βρα­χίονες, τὸν θα­νάτωσαν διὰ ξίφους. Στὸ τέλος ἀποκεφάλισαν καὶ τοὺς τρεῖς μάρτυρες.

Τὴν ἁγία Βάσσα, ἡ ὁποία καὶ μετὰ τὸ μαρτύριο τῶν παιδιῶν της παρέμεινε νηφάλια καὶ σταθερὴ στὴν πίστη της, τὴν ἔκλεισαν στὴ φυλακή, ὅπου, ὅπως μᾆς πληροφορεῖ ὁ συγ­γραφέας τοῦ Βίου της, τῆς ἔδιδε τροφὴ καὶ τὴν κρατοῦ­σε στὴ ζωὴ ἕνας ἄγγελος. Στὴ συνέχεια τὴν ἐξανάγ­κασαν νὰ ἀκολου­θήσει τὸν Βικάριο ᾿Ιουκεντῖνο σὲ μιὰ περιοδεία του στὴ Μα­κεδονία, καὶ προσπάθησαν καὶ πάλι νὰ τὴν πεί­σουν νὰ θυσιά­σει στὰ εἴδωλα, χωρὶς αὐτὴ νὰ ὑποκύψει, καὶ ἔτσι συνέχισαν τὰ βασανιστήρια φθάνοντας μέχρι καὶ στὸν λι­θοβολισμό. Τὴν ὁδήγησαν καὶ πάλι μπρο­στὰ στὸ εἴδωλο τοῦ Δία γιὰ νὰ θυ­σιάσει, ἀλλὰ αὐτὴ τὸ ἔριξε καὶ τὸ συνέτριψε. ῾Ο Βίος τῆς μάρ­τυρος ἀναφέρει ὅτι μετὰ ἀπὸ αὐτὸ τὸ περι­στατικὸ τὴν ἔριξαν στὰ θηρία, ὅπου ἔμεινε ἀβλαβής, καὶ τέ­λος στὴ θάλασσα, σὲ ἀπόσταση τριάν­τα ἢ κατὰ μία ἄλλη ἐκ­δοχὴ σαράντα σταδίων ἀπὸ τὴ στε­ριά. ᾿Εκεῖ, κατὰ θαυμα­τουργικὸ τρόπο, ἐμφανίσθη­κε σὲ κα­τοίκους καθισμένη σὲ θρό­­νο καὶ περιτριγυρισμένη ἀπὸ τρεῖς φωτεινοὺς ἄνδρες. ῎Επειτα ἀπὸ ὀκτὼ ἡμέρες ἐμφα­νί­σθηκε στὸ νησὶ ῞Αλωνος στὸν ῾Ελ­λήσποντο. Κάποιος ἄνδρας, μὲ τὸ ὄνομα Φίλιππος, πληρο­φόρησε τὸν Βικάριο ᾿Ιουκεντῖνο ὅτι ἡ Βάσσα ζεῖ καὶ βρί­σκεται στὴν ῞Αλωνο καὶ αὐτὸς ἔστειλε ἐπι­στολὴ πρὸς τὸν Κονσουλάριο τῆς Κυζίκου καὶ ἄρχοντα τῆς ἐπαρχίας ῾Ελλησ­πόντου, Φλά­βιο Λαοδίκιο, καὶ τὸν παρακίνη­σε νὰ τὴν συλ­λάβει. Αὐτὸς τὴν ἀναζήτησε καὶ τὴ βρῆκε καὶ ὅταν ἡ Βάσ­σα δὲν πεί­σθηκε γιὰ μία ἀκόμη φορὰ νὰ θυσιάσει στὰ εἴ­δωλα, διέταξε νὰ τὴν δέσουν πισθάγκω­να, νὰ τῆς συν­τρί­ψουν μὲ ξύλα τὰ μέλη καὶ τέλος νὰ τὴν θανατώσουν δι᾿ ἀπο­κεφαλισμοῦ. Μαρ­τυρεῖται πὼς ὁ ἱερὸς Σωφρόνιος πῆρε τὸ σκήνωμα τῆς ῾Αγί­ας καὶ τὸ ἔθαψε μὲ τιμές.

῾Η μάρτυς Βάσσα ἡ ᾿Εδεσσαία τιμᾆται ἀπὸ τὴν ᾿Εκ­κλη­σία μας μαζὶ μὲ τοὺς γιούς της, τὸ Θεόγνιο, τὸν ᾿Αγά­πιο καὶ τὸν Πιστὸ στὶς 21 Αὐγούστου, σύμφωνα μὲ τὸ Κων­σταντινο­υπολιτικὸ Συναξάριο, τὸ ὁποῖο ἀκολουθοῦν καὶ οἱ νεώτεροι Συναξαριστές. Μία δεύτερη πιθανὴ ἡμερο­μηνία τῆς ἑορ­τῆς της, χωρὶς ὅμως ἐπαρκῆ στοιχεῖα κατοχυρώ­σεώς της εἶναι ἡ 20ὴ Αὐγούστου. ᾿Ιδιαίτερα τιμᾆται ἡ μνήμη τῆς μάρ­τυρος ἀπὸ τὴν τοπικὴ ᾿Εκκλησία τῆς Μητροπόλεως ᾿Εδέσ­σης· πρόσφατα μάλιστα ἔχει ἐκδοθεῖ καὶ ᾿Ακο­λουθία πρὸς τι­μὴν τῆς ἁγίας Βάσσης ποὺ ψάλλε­ται τὴν ἡ­μέρα τῆς μνήμης της καὶ ἔχει συνταχθεῖ ἀπὸ τὸν ἀρχιμ. π. ᾿Ιωὴλ Φραγκᾆκο. Μία ἄλλη ἡμερομηνία ποὺ ἀνα­φέρουν τὰ Συναξάρια ὡς ἡ­μέρα ἀ­θλήσεως τῶν υἱῶν μόνο τῆς ἁγίας Βάσσης, τοῦ Θεο­γνίου, τοῦ ᾿Αγαπίου καὶ τοῦ Πιστοῦ, εἶναι ἡ 16η Μαΐου, “Καὶ ἄθλη­σις τῶν ἁγίων μαρτύ­ρων Θεογνίου, ᾿Αγαπίου καὶ Πιστοῦ”.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: AASS Augusti IV, Antverpiae 1739, σσ. 417-422. Γαλανός, Μ.. Ι., Οἱ Βίοι τῶν ῾Αγίων τοῦ μηνολο­γίου τῆς ᾿Ορ­θο­δό­ξου ῾Ελληνικῆς ᾿Εκκλησίας, ᾿Αθήνα 19873, τ. 3, σ. 73. Γε­δεών, Μ., Βυ­ζαντινὸν ῾Εορτολόγιον. Μνῆμαι τῶν ἀπὸ τοῦ Δ¢ μέχρι τῶν μέσων τοῦ ΙΕ¢ αἰῶνος ἑορταζομένων ἁγίων ἐν Κωνσταντινουπό­λει, Κων/πολις 1899, σ. 157. Γεράσιμος Μικραγιαν­να­νίτης, “᾿Ακολου­θία πάντων τῶν ἐν Θεσσαλο­νίκῃ διαλαμψάντων ῾Αγίων”, ΓΠ 73 (1990) 352-353. Εὐ­στρατιάδης, Σ., ῾Αγιολόγιον τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, ᾿Αθῆναι χ.χρ., σ. 78. Πατρινέλης, Γ. Χ., “Βάσσα, μάρτυς”, ΘΗΕ 3 (1963) 735-736. Λαγγῆς, Μ., ῾Ο Συναξαριστὴς τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, ᾿Αθῆναι 19886, τ. Η¢, σσ. 360-362. Latyšev, B., Menologii anonymi saec. × quae supersunt, τ. ΙΙ, σσ. 299-303. Νικόδημος ῾Αγιορείτης, Συν­αξαρι­στὴς τῶν δώδεκα μη­νῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ, τ. 1-6, Θεσσαλονίκη 19815 (ἐπαν­έκδοση Β¢, Θεσ/νίκη 1989). Pargoire, J., στὸ EO VI (1903) 315-317. Propylaeum ad Acta San­ctorum Novembris. Synaxarium Ec­clesiae Constantinopolitanae, Bruxellis 1902, στ. 689, 912-914. Propy­laeum ad Acta Sanctorum Decembris. Martyrologium Romanum ad formam editionis Typicae scholiis historicis instru­ctum, ἔκδ. H. De­lehage - P. Peeters - M. Coens - B. de Gaiffier - P. Grosjean - F. Hal­kin, Bruxellis 1940, σ. 359. Φραγκᾆκος, ᾿Ιωήλ, ἀρχιμ., Βίος καὶ ᾿Ακο­λουθία τῆς ῾Αγίας μεγαλομάρτυρος Βάσσης τῆς ᾿Εδεσσαίας καὶ τῶν τέκνων αὐτῆς ᾿Αγα­πίου, Θεογνίου καὶ Πι­στοῦ, ῎Εδεσσα 1993.
Α.Κ.