ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ,
συνεργάτης τοῦ ᾿Αποστόλου Παύλου
27 Σεπτεμβρίου καὶ 14 ᾿Απριλίου
Στὶς πηγές μας συναντοῦμε γιὰ πρώτη φορὰ τὸν ᾿Α-ρίσταρχο στὸ 19ο κεφ. τῶν Πράξεων, ὅπου ὁ Λουκᾆς περι-γράφει μὲ ἐξαιρετικὴ ζωηρότητα τὰ ἐπεισόδια τῆς ᾿Εφέσου. ῾Ο ἀργυροκόπος Δημήτριος εἶχε χολωθεῖ ἀπὸ τὴ μεταστροφὴ τῶν κατοίκων τῆς ᾿Εφέσου πρὸς τὴ νέα θρησκεία, τὴν ἀπώλεια τῆς πελατείας του, καὶ γι᾿ αὐτὸ ξεσήκωσε τὸ λαὸ ἐναντίον τοῦ Παύλου καὶ τῶν συνεργατῶν του ᾿Αριστάρχου καὶ Γαΐου.
Τὸν ᾿Αρίσταρχο μνημονεύει ὁ Παῦλος στὶς ἐπιστολές του πρὸς Κολοσσαεῖς (4, 10) καὶ Φιλήμονα (στ. 23). ῾Η ἔρευνα ἔχει δείξει ὅτι ὁ ᾿Αρίσταρχος ποὺ ἀναφέρεται στὶς Πράξεις εἶναι ἕνα καὶ τὸ αὐτὸ πρόσωπο μὲ τὸν ᾿Αρίσταρχο τῶν ᾿Επιστολῶν. ᾿Επίσης οἱ ἑρμηνευτὲς δὲ δέχονται τὴν ἄποψη τοῦ Δωρόθεου Τύρου, ὅτι ὁ ᾿Αρίσταρχος ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς ῾Εβδομήντα (70) μαθητὲς τοῦ Κυρίου. Στὶς Πράξεις 27, 1 ἑξ. ρητὰ λέγεται ὅτι ὁ ᾿Αρίσταρχος ἦταν Μακεδόνας Θεσσαλονικεύς, καὶ κατὰ πᾆσα πιθανότητα ᾿Ιουδαῖος. ῾Οπωσδήποτε ὁ ᾿Αρίσταρχος ὑπῆρξε ἀπὸ τοὺς πρώτους μαθητὲς τοῦ Παύλου στὴ Θεσσαλονίκη καὶ φυσικὰ στὴν Εὐρώπη.
῾Ο μαθητὴς τοῦ Παύλου ἔμεινε μᾆλλον στὴ Θεσσαλονίκη, ὅταν ὁ διδάσκαλός του ἔφυγε γιὰ τὴ Βέροια, ᾿Αθήνα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ Κόρινθο. Στὴν Κόρινθο ὁ Παῦλος ἔμεινε δεκαοκτὼ μῆνες, ὁ δὲ ᾿Αρίσταρχος εἶχε στενὸ σύνδεσμο μὲ τὸν Παῦλο. ᾿Επικρατέστερη εἶναι ἡ ἄποψη ἐκείνη, κατὰ τὴν ὁποία ὁ ᾿Αρίσταρχος ἦλθε στὴν ῎Εφεσο κομίζοντας χάρη τῶν Χριστιανῶν τῶν ῾Ιεροσολύμων τὴ “λογία”. Τὸ προϊὸν τοῦ ἐράνου ἔφεραν οἱ Γάιος, Σεκοῦνδος καὶ ᾿Αρίσταρχος. ᾿Απὸ τότε ὁ ᾿Αρίσταρχος γίνεται ὁ ἀχώριστος σύντροφος τοῦ Παύλου ὡς τὴ Ρώμη. Τοῦτο φαίνεται ἀπὸ τὶς ἐπιστολὲς τοῦ Παύλου πρὸς Κολοσσαεῖς καὶ Φιλήμονα.
Γιὰ τὴ δράση τοῦ ᾿Αριστάρχου ὡς ἐπισκόπου δὲν ἔχουμε σαφεῖς πληροφορίες. Μιὰ λατινικὴ παράδοση θέλει τὸν ᾿Αρίσταρχο ἐπίσκοπο Θεσσαλονίκης. Κατὰ τοὺς τρεῖς ὅμως πρώτους αἰῶνες μνημονεύονται τὰ ὀνόματα τριῶν ἐπισκόπων Θεσσαλονίκης, τοῦ Γαΐου, τοῦ ἁγίου Νικολάου καὶ τοῦ ἁγίου ᾿Αρτεμίου. Περισσότερες φαίνονται οἱ πιθανότητες γιὰ ἀρχιερατεία του στὴν ᾿Απαμεία τῆς Συρίας, διότι στὴν πόλη αὐτὴ μπορεῖ νὰ ὑπῆρξε ἕδρα ἐπισκοπικὴ ἀπὸ τοὺς ἀποστολικοὺς ἀκόμη χρόνους. Ρητὰ ὅμως πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς ᾿Απαμείας τῆς Συρίας ἀναφέρεται ὁ ᾿Αλφαῖος ἢ ᾿Αλφάιος τὸν τέταρτο αἰώνα. ῾Ο Συναξαριστὴς ἀναφέρει ὅτι ὁ ᾿Αρίσταρχος ὑπῆρξε ἐπίσκοπος τῆς ᾿Απαμείας τῆς Συρίας “καὶ ὅλους τοὺς ἐκεῖ εὑρισκομένους ἀπίστους ἐπέστρεψεν εἰς τὴν τῆς ἀληθείας καὶ εὐλαβείας ἐπίγνωσιν”.
Κατὰ μιὰ ἄλλη ἐκδοχὴ ὁ ᾿Αρίσταρχος ὑπῆρξε ἐπίσκοπος ᾿Απαμείας τῆς Φρυγίας. Καὶ γιὰ τὴν μία περίπτωση καὶ γιὰ τὴν ἄλλη δὲν ὑπάρχουν σαφεῖς πληροφορίες. ῾Η παράδοση ἀναφέρει ὅτι ὁ ᾿Αρίσταρχος μετέβη στὴ Ρώμη. Συναντήθηκε ξανὰ μὲ τὸν Παῦλο καὶ τέλος συγκακοπαθήσας βρῆκε μαρτυρικὸ θάνατο ἐπὶ Νέρωνος.
Γιὰ τὴν ἀφοσίωσή του στὸ ἔργο τῆς ἱεραποστολῆς, τὶς περιπέτειές του “νὰ ἄγεται καὶ νὰ φέρεται καὶ νὰ πάσχη κακῶς ὑβριζόμενος, τυπτόμενος καὶ γυμνητεύων”, γιὰ τὴ λιτότητα τοῦ βίου του καὶ τὴν ἁπλότητα τῆς ἐνδυμασίας του, ἡ ᾿Εκκλησία τὸν ἀνεγνώρισε ὡς ἅγιο.
῾Η μνήμη του ἑορτάζεται τὴν 27η Σεπτεμβρίου, ἐνῶ τὴ 14η ᾿Απριλίου ὁ ᾿Αρίσταρχος συντιμᾆται μὲ τοὺς ἀποστόλους Πούδη καὶ Τρόφιμο.
Οἱ στίχοι κατὰ τὴ 14η ᾿Απριλίου λέγουν:
“Τιμῶ τὸν ᾿Αρίσταρχον ὡς ἀριστέα καλῶς ἀριστεύσαντα μέχρι ξίφους”.
᾿Ενῶ τὴν 27η Σεπτεμβρίου συνεορτάζεται μὲ τὸν Μάρκο τὸν Ζήνωνα, οἱ στίχοι λέγουν:
“῎Αριστος ᾿Αρίσταρχος ἐν μύσταις λόγου.
῎Αρξας ἄριστος ὡς ξένον ζήσας βίον”.
Α.Π. |