ΑΡΓΥΡΟΣ ὁ ἐξ ΑΠΑΝΟΜΗΣ,

νεομάρτυς († 11.5.1806)

11 Μαΐου



Τὸ Μαρτύριο τοῦ νεομάρτυρος ᾿Αργυροῦ, τὸ ὁποῖο συν­έγραψε ὁ Νικηφόρος ὁ Χῖος καὶ περιλαμβάνεται στὸ Νέον Λειμω­νάριον, παρουσιάζει μία ἐμφανῆ ὁμοιότητα μὲ τὸ Μαρ­τύριο τοῦ νεομάρτυρος Χριστοδούλου τοῦ ἐκ Κασσάνδρας, (βλ. λῆμ­μα) ποὺ ἐκδόθηκε στὸ Νέον Μαρτυρολόγιον τοῦ ὁσίου Νικο­δήμου. ῾Η ὁμοιότητα αὐτὴ ἐκτείνεται τόσο στὰ βιογραφικὰ στοι­χεῖα τῶν δύο νεομαρτύρων ὅσο καὶ στὴν αἰτία καὶ τὸν τρό­πο τοῦ μαρτυρίου τους, καὶ μπορεῖ νὰ δι­καιολογηθεῖ ὡς ἑξῆς: Πρῶτα ἀπ᾿ ὅλα καὶ οἱ δύο κατά­γον­ταν ἀπὸ χωριὰ τοῦ νομοῦ Χαλκιδικῆς κοντὰ στὴ Θεσσα­λονίκη. ᾿Επίσης ἡ χρονι­κὴ ἀπόσταση ποὺ τοὺς χωρίζει εἶναι πολὺ μικρή, καθὼς ἀπέ­χουν μόνο μία γενεὰ μεταξύ τους καὶ ἀσφαλῶς τὸ μαρτύριο τοῦ Χριστοδούλου θὰ εἶχε προκαλέσει ἔντονη αἴσθηση στοὺς κατοίκους τῆς Θεσσαλονίκης. Εἶναι φυσικὸ λοιπὸν νὰ δια­τηροῦνταν ζωντανὴ ἡ παράδοση περὶ τοῦ μαρτυρίου του, καθὼς μάλιστα πολλοὶ ἀπὸ τοὺς αὐτό­πτες μάρτυρες θὰ ζοῦ­σαν ἀκόμη. ῎Ισως καὶ νὰ κυκλοφοροῦσε μεταξὺ τῶν χριστιανῶν τῆς πόλεως κάποια καταγραφὴ τοῦ μαρτυ­ρίου του. ῎Εχον­τας λοιπὸν κανεὶς ὑπόψη του ὅλα αὐτὰ μπορεῖ νὰ ὑποθέσει ὅτι ὁ νεαρὸς ᾿Αργυρός, ἐπηρεασμένος ἀπὸ τὸ μαρτύριο τοῦ Χριστοδούλου καὶ ἐνθουσιώδης καθὼς ἦταν λόγω τῆς ἡλικί­ας του, μιμήθηκε τὴ γενναία πράξη τοῦ Χριστοδούλου, ποὺ εἶχε φυσικὰ τὸ ἴδιο ἀποτέλεσμα.

῾Ο ᾿Αργυρὸς ἢ ᾿Αργύρης γεννήθηκε στὸ χωριὸ ᾿Απα­νομὴ (τὴ σημερινὴ ᾿Επανομή) τοῦ νομοῦ Θεσσαλονίκης κατὰ τὸ ἔτος 1788. Σὲ νεαρὴ ἡλικία ἦρθε στὴ Θεσσαλο­νίκη, ὅπου προσλήφθηκε ἀπὸ κάποιον ράπτη ὡς ὑπηρέτης. ῾Ο συντά­κτης τοῦ Μαρτυρίου του δὲν μᾆς παρέχει κάποια ἄλλα βιο­γρα­φικὰ στοιχεῖα· ἀναφέρεται μόνο στὸ γεγονὸς ποὺ ὑπῆρξε ἡ αἰτία γιὰ νὰ ὁδηγηθεῖ στὸ μαρτύριο, τὸ ὁποῖο, ὅπως ἀνα­φέρει καὶ ὁ ἴδιος, πληροφορήθηκε ἀπὸ κάποιους ἀξιόπιστους αὐτόπτες μάρτυρες ποὺ γνώριζαν τὸν ᾿Αργυρὸ προτοῦ μαρ­τυ­ρήσει, γεγονὸς συνηθισμένο σὲ πολλὰ βυζαντινὰ ἁγιολογι­κὰ κεί­μενα, ἀλλὰ καὶ σὲ νεομαρτυρολο­γικὰ (βλ. π.χ. καὶ τὸ Μαρ­τύριο τοῦ νεομάρτυρος Μιχαὴλ τοῦ ἐκ Γρανίτσης ᾿Αγράφων).

Αἰτία τῆς προσαγωγῆς τοῦ ᾿Αργυροῦ στὸ μαρτύριο ὑπ­ῆρξε ἕνας χριστιανός, ὁ ὁποῖος καταγόταν ἀπὸ τὸν Σο­χὸ τῆς Θεσσαλονίκης καὶ εἶχε φυλακισθεῖ γιὰ κάποιο ἀδί­κημα ποὺ εἶχε διαπράξει. Μὴ ἔχοντας ὅμως χρήματα γιὰ τὴν ἐξαγορὰ τῆς ποινῆς του καὶ φοβούμενος τὴ θανα­τικὴ καταδίκη, ἀπο­φάσισε νὰ ἐξωμόσει, φαινόμενο ποὺ συναν­τοῦ­με πολὺ συχνὰ κατὰ τὴν περίοδο τῆς Τουρκο­κρα­τίας. Μετὰ ἀπὸ αὐτὴ τὴ δήλωσή του, ἀφέθηκε ἐλεύθερος καὶ εἰσῆλθε σ᾿ ἕνα καφενεῖο μαζὶ μὲ μερικοὺς γενίτσαρους ποὺ ἀνέλαβαν νὰ τὸν κατη­χήσουν στὴ μουσουλμανικὴ θρησκεία.

῾Ο ᾿Αργυρός, ποὺ εἶχε πληροφορηθεῖ τὸ γεγονός, εἰσῆλ­θε καὶ αὐτὸς στὸ καφενεῖο καὶ ἄρχισε νὰ τὸν ἐλέγχει γιὰ τὸ παράπτωμά του καὶ ταυτοχρόνως νὰ τὸν παρακινεῖ γιὰ νὰ ἐπιστρέψει καὶ πάλι στὴν ὀρθόδοξη πίστη. ᾿Αλλὰ ἡ στά­ση του αὐτὴ προκάλεσε τόσο πολὺ τοὺς γενίτσαρους, ποὺ ὅρ­μη­σαν ἐπάνω του καὶ ἄρχισαν νὰ τὸν γρονθοκοποῦν τόσο ἄ­γρια, ὥστε θὰ τὸν σκότωναν, ἐὰν δὲν ἀνέστελλε τὴν ὀργή τους ἡ ἐλπίδα μήπως καὶ μπορέσουν νὰ τὸν προσελ­κύσουν στὴ δική τους πίστη. Προσπάθησαν, λοιπόν, ἀπει­λώντας τον ὅτι θὰ τὸν σκοτώσουν, νὰ τὸν ἀναγκάσουν νὰ ἐξωμόσει. ᾿Επειδὴ ὅμως ὁ ᾿Αργυρὸς δὲν ὑποχωροῦσε στὶς πιέσεις τους, οἱ γενί­τσαροι τὸν ὁδήγησαν στὸν κριτὴ ἐνώ­πιον τοῦ ὁποίου προσ­πάθησαν καὶ πάλι νὰ τὸν μεταπεί­σουν, μεταχειριζόμενοι πότε ἀπειλὲς καὶ πότε κολακεῖες καὶ ὑποσχέσεις γιὰ δῶρα καὶ ἀξιώματα. ῞Ολα αὐτὰ ὅμως δὲν στάθηκαν ἱκανὰ νὰ κλονί­σουν τὸ ἑδραῖο φρόνημά του καὶ τὴν ἀπόφασή του νὰ παρα­μείνει ἕως τὸ τέλος πιστὸς στὴν πατρώα πίστη του· γι᾿ αὐτὸ καὶ διατάχθηκε ἡ φυλά­κισή του.

Μετὰ ἀπὸ δύο ἡμέρες οἱ γενίτσαροι ἐπανέλαβαν καὶ πάλι τὶς προσπάθειές τους, χωρὶς ὅμως ἀποτέλεσμα. Ζήτησαν λοιπὸν ἀπὸ τὸν κριτὴ νὰ δια­τά­ξει τὴν ἐκτέλεσή του· αὐτὸς ὅμως βλέποντας ὅτι ὁ ᾿Αργυρὸς δὲν εἶχε διαπράξει κάποιο ἀδίκημα ἄξιο θανάτου, προσπά­θησε νὰ κατευνάσει τὴν ὀργὴ τῶν ἐξαγριωμένων Τούρκων καὶ νὰ τοὺς πείσει πὼς δὲν εἶναι δίκαιο νὰ σκοτώσουν ἕναν ἀθῶο ἄνθρωπο. ᾿Αλλὰ ἐμπρὸς στὴν ἐπιμονὴ καὶ τὴν ὀργὴ τῶν Τούρκων ὑποχώρησε καὶ διέταξε τὴν δι᾿ ἀπαγχονισμοῦ θανάτωσή του.

῎Ετσι, σὲ ἡλικία μόλις δεκαοκτὼ ἐτῶν, στὶς 11 Μαΐου τοῦ ἔτους 1806 καὶ ἡμέρα Παρασκευή, ὁ ᾿Αργυ­ρὸς ὁδηγή­θηκε σὲ ἕναν τόπο λεγόμενο Καμπάν (σημ. Καπά­νι), στὴν κεν­τρικὴ ἀγορὰ τῆς πόλεως, ὅπου καὶ ἀπαγχο­νί­σθηκε. Τὸ σῶ­μα τοῦ μάρτυρος δὲν ἔφερε κανένα σημάδι ἀπὸ αὐτὰ ποὺ συνήθως παρουσιάζουν τὰ νεκρὰ σώματα, ἀλλὰ ἀπεναντίας φαινόταν σὰν ζωντανό, ὁ δὲ μάρτυς ἔμοιαζε σὰν νὰ κοιμό­ταν, γεγονὸς ποὺ προκάλεσε τὸ θαυμασμὸ ὅλων. ῎Ισως αὐτὸς νὰ ἦταν καὶ ὁ λόγος ποὺ τὴν ἑπόμενη ἡμέρα οἱ Τοῦρκοι διέταξαν νὰ κατέλθει τὸ σῶμα τοῦ μάρτυρος ἀπὸ τὴν ἀγχό­νη, παρὰ τὴν ἐπικρατοῦσα σ᾿ αὐτοὺς συνήθεια νὰ ἀφήνουν ἐκτεθειμένα τὰ νεκρὰ σώματα ἐπὶ τρεῖς ἡμέρες πρὸς ὀνει­δισμό.

῾Η μνήμη τοῦ νεομάρτυρος ᾿Αργυροῦ τιμᾆται τὴν ἡμέ­ρα τῆς τελειώσεώς του, τὴν 11η Μαΐου. ῾Η πρώτη ᾿Ακο­λου­θία πρὸς τιμή του εἶναι πόνημα ἀγνώστου συνθέτη καὶ ἐκ­δόθηκε τὸ ἔτος 1933 στὴ Θεσσαλονίκη. Στὴν ᾿Ακολουθία αὐτὴ ἀναφέρονται καὶ τὰ ὀνόματα τῶν γονέων τοῦ ᾿Αργυ­ροῦ· ση­μειώνεται λοιπὸν ὅτι ἦταν υἱὸς τοῦ ᾿Αστερίου καὶ τῆς Βασι­λικῆς Ντογιούδη.

῾Η ᾿Ακολουθία αὐτὴ ἀντικαταστάθηκε ὡς ἐλλειπὴς ἀπὸ νεώτερη ποὺ συνέθεσε ὁ μοναχὸς Γεράσιμος Μικραγιαν­να­νίτης τὸ 1978.

᾿Απεικονίσεις τοῦ νεομάρτυρος συναντοῦμε στὸ κεντρι­κὸ βημόθυρο τοῦ ναοῦ τῆς Παναγίας στὴν ᾿Επανομή, μὲ χρο­νο­λογία 1853, καὶ σὲ κάποια ἄλλη εἰκόνα τοῦ ἔτους 1884.

᾿Αναφορικὰ μὲ τὴν τιμὴ τοῦ νεομάρτυρος στὴ γενέτει­ρά του, πρέπει νὰ σημειωθεῖ πὼς ἡ μνήμη του εἶχε λησμο­νηθεῖ· μετὰ τὸ 1931 ὅμως ἐπῆλθε κάποια ἀναζω­πύ­ρωση. Αἰ­τία στάθηκε ἡ ἐπίσκεψη μιᾆς ἀντιπροσωπείας κατοίκων τοῦ χωριοῦ στὸ ῞Αγιον ῎Ορος καὶ συγκεκριμένα στὴ μονὴ Βατο­πεδίου, ὅπου τοὺς δόθηκε ὁ Βίος καὶ ἡ ᾿Ακολουθία τοῦ ᾿Αρ­γυροῦ. ᾿Απὸ τότε πλέον ἄρχισε νὰ ἑορτάζεται ὁ νεο­μάρτυς μὲ ἰδι­αίτερη λαμπρότητα.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ᾿Αναστασίου, ᾿Ι., “Οἱ νεομάρτυρες τῆς Θεσ­σαλονίκης”, ῾Η Θεσσαλονίκη 1 (1985) 496. ᾿Ανώνυμος, ᾿Ακολουθία τοῦ ῾Αγίου Νεομάρτυρος ᾿Αργυρίου τοῦ ἐν ᾿Επανωμῇ γεννηθέντος, ψαλ­λο­μένη τῇ ΙΑ¢ Μαΐου, ἐκδοθεῖσα τὸ πρῶτον δαπάνῃ τῆς ἐκκλη­σίας Κοι­μήσεως Θεοτόκου καὶ τῇ φιλοτίμῳ συνδρομῇ τῶν εὐσεβῶν χριστια­νῶν, Θεσσαλονίκη 1933. Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, Βίος καὶ ᾿Ακο­λουθία τοῦ ῾Αγίου ᾿Ενδόξου Νεομάρτυρος ᾿Αργυρίου τοῦ ᾿Επα­νομίτου μετὰ παρακλητικοῦ κανόνος, ψαλλομένη τῇ ΙΑ¢ Μαΐου, Καλαμαριὰ Θεσσαλονίκης 1978. Εὐστρατιάδης, Σωφ., ῾Αγιολόγιον τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, ᾿Αθῆναι χ.χρ., σ. 53. ΘΗΕ 3 (1963) 68. Καστανᾆς, Θ., “Θεσσα­λονικεῖς ἅγιοι”, ΓΠ 19 (1935) 159. Λαγγῆς, Μ., ῾Ο Μέγας Συν­αξαρι­στὴς τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, τ. Ε¢ (Μάϊος), ᾿Αθῆναι 19805, σ. 255. Μακάριος Κορίνθου - Νικόδημος ῾Αγιορείτης - Νικηφόρος Χῖος - ᾿Αθανάσιος Πάριος, Συναξαριστὴς Νεομαρτύρων, Θεσσαλονίκη 19892, σσ. 520-523. Νέον Λειμωνάριον, ᾿Αθῆναι 1873, σσ. 174-175. Παζα­ρᾆς, Θεοχ., ᾿Επανομή. ῾Ιστορία - Τοπογραφία, [Μακεδονικὴ Βι­βλιοθή­κη, ἀρ. 79], Θεσσαλονίκη 1993, σσ. 69-71. Παπαδόπουλος, Χρυσ., Οἱ Νεο­μάρτυρες, ᾿Αθῆναι 19703, σ. 110. Περαντώνης, ᾿Ιω., Λε­ξικὸν τῶν Νεο­μαρτύρων, ᾿Αθῆναι 1972, τ. Α¢, σ. 80.
Μ.Β.