ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ἡ ΦΑΡΜΑΚΟΛΥΤΡΙΑ,

μεγαλομάρτυς

22 Δεκεμβρίου



Πληροφορίες γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὸ μαρτύριο τῆς ἁγίας ᾿Αναστασίας τῆς Φαρμακολύτριας βρίσκουμε κατ᾿ ἀρχὴν στὸν Βίο ποὺ ἔχει συντάξει στὰ τέλη τοῦ Ι¢ αἰ. ὁ Συμεὼν ὁ Μετα­φραστής, ὁ ὁποῖος ἔχει ὑπόψη του δύο πρόσωπα μὲ τὸ ὄ­νο­μα ᾿Αναστασία, Ρω­μαῖες καὶ οἱ δύο στὴν καταγωγή, καὶ γι᾿ αὐτὸ γράφει ξεχω­ριστὲς διηγήσεις γιὰ τὴν κάθε μιά. ῾Ο Βίος αὐτὸς ἔχει γραφεῖ βάσει ἀρχαιοτέρων συναξαρίων καὶ εἶναι ἐμπλουτισμένος μὲ ἀρκετοὺς θρύ­λους.

Δύο ἐπίσης διηγήσεις περὶ ᾿Αναστασίας ὑπάρχουν στὸ Μη­νο­λόγιο τοῦ Βασιλείου τοῦ Β¢, ἐνῶ στὸ Συναξάριο τῆς Κων­σταντινουπόλεως ἀναφέρεται πὼς μαζὶ μὲ τὴν ἁγία ᾿Ανα­στα­σία τὴ Φαρμακολύτρια μαρτύρησαν ὁ διδάσκαλός της Χρυ­σό­γονος, οἱ ἀδελφὲς ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη ᾿Αγάπη, Εἰ­ρήνη, Χιο­νία καὶ ἡ μάρτυς Θεοδότη ἀπὸ τὴ Βιθυνία μαζὶ μὲ τὰ τρία της παιδιά. Τὰ ἴδια πρόσωπα ἀναφέρονται καὶ ἀπὸ τὸν Συ­μεὼν ἐνσωματωμένα στὴ διήγηση τοῦ Βίου τῆς ἁγί­ας ᾿Α­να­στασίας, ἐνῶ οἱ διηγήσεις στὸ Μηνολόγιο τοῦ Βα­σι­λεί­ου τοῦ Β¢ εἶναι ξεχωριστὲς γιὰ τὸ καθένα ἀπ᾿ αὐτά.

Πρέπει ἐδῶ νὰ σημειώσουμε ὅτι τὰ ἀρχαῖα ρωμαϊκὰ μαρτυρολόγια κάνουν λόγο γιὰ μιὰ ᾿Αναστασία μόνο, τὴ Φαρ­­μακολύτρια, ἐνῶ ὅσον ἀφορᾆ τὴν ἄλλη, τὴν ὁσιοπαρθε­νομάρ­­τυρα (29 ᾿Οκτωβρίου), παρόλο ποὺ κι αὐτὴ εἶναι Ρω­μαία δὲν ἀναφέρουν τίποτε.

Πολλῶν ἁγιολόγων οἱ γνῶμες διχάζονται γιὰ τὸ ἂν πρό­κειται γιὰ δύο διαφορετικὰ πρόσωπα καὶ ἀμφιβάλλον­τας γι᾿ αὐτὸ ὑποθέτουν ὅτι ἔγινε ταύτιση τῆς Ρωμαίας μὲ τὴν Φαρ­μακολύτρια. ῾Ο λόγος δὲ ποὺ συντέλεσε στὸ νὰ δη­μιουρ­γη­θοῦν δύο ἁγίες μὲ τὸ ὄνομα ᾿Αναστασία, πιστεύουν πὼς εἶναι ἡ διαφο­ρετικὴ ἡμερομηνία ἑορτασμοῦ τους. Στὸν χῶρο τῆς ᾿Ανατολῆς φαίνεται πὼς ἡ διάκριση αὐτὴ ὑπάρχει ἀπὸ τὸν Θ¢ αἰ. γεγο­νὸς ποὺ πιστοποιοῦν οἱ ξεχωριστοὶ κα­νόνες ποὺ ἔγραψε γιὰ τὶς δύο ἁγί­ες ὁ ᾿Ιωσὴφ ὁ ῾Υμνογρά­φος († 883).

῞Οπως γίνεται ἀντιληπτὸ ἡ ὅλη ἔρευνα τοῦ βίου τῆς ἁγίας ἀποτελεῖ ἕνα ἰδιαίτερο ἁγιολογικὸ πρόβλημα ἀφοῦ οἱ πληροφορίες τῶν Συναξαρίων της παρουσιά­ζουν πλῆθος ἀπὸ ἀσάφειες καὶ ἀνακρίβειες, μὴ ἐπιτρέποντάς μας ἔτσι νὰ ἐξ­άγουμε συμπεράσματα μὲ ἀκρίβεια.

Βάσει τῶν πηγῶν ποὺ διαθέτουμε ἡ ἁγία ᾿Αναστασία, γό­νος πλούσιας καὶ ἀρχοντικῆς οἰκογένειας, γεννήθηκε στὴν Ρώμη στὰ τέλη τοῦ Γ¢ αἰῶνος. Παρόλο ποὺ πατέρας της ἦταν ὁ σκληρὸς εἰδωλολάτρης Πραιτεξτάτος, ἡ ἁγία γνώρι­σε ἀπὸ πολὺ μικρὴ τὸ Χριστιανισμὸ μετὰ ἀπὸ πρωτο­βουλία τῆς χρι­στιανῆς μητέρας της Φαύστας νὰ τὴν ὁδηγή­σει στὸν ἐπίσης χριστιανὸ διδάσκαλο Χρυσόγονο. Μὲ τὴν βοήθειά του ἡ ᾿Ανα­στασία μυεῖται στὴ χριστιανικὴ πίστη καὶ διδασκα­λία ἐνῶ γεννιέται ἔν­τονος ὁ ζῆλος μέσα της νὰ ὑπη­ρετήσει ὅπως μπορεῖ τὸ Χριστὸ στὰ πρόσωπα τῶν δοκι­μαζόμενων χρι­στιανῶν.

῍Αν καὶ μὲ πίεση τοῦ πατρός της ἀναγκάστηκε νὰ παν­­τρευτεῖ τὸν εἰδωλολάτρη ἀξιωματοῦχο Πούπλιο, κατόρ­θωνε νὰ ἀποφεύγει τὴ μίξη μαζί του προφασιζόμενη, ὅπως τὸ Συν­­αξάριό της ἀναφέρει, ὅτι ἦταν διαρκῶς ἀσθενὴς “νο­σεῖν ἀεὶ προφασιζομένη”. Παράλληλα, ἀγνοώντας τὴν εὐγε­νικὴ κατα­­γωγή της, ἐνδεδυμένη ράκη καὶ συμπεριφερό­μενη ὡς γνήσια δούλη τοῦ Χριστοῦ, περιερχόταν τὶς φυλα­κὲς καὶ ἀφοῦ ἐξ­αγόραζε μὲ ἀρκετὰ χρήματα τὴν εἴσοδό της σ᾿ αὐτές, προσ­έφε­ρε κάθε εἴδους ὑπηρεσία προκειμένου νὰ ἀνακουφί­σει τοὺς ἐγκλεί­στους χριστιανούς.

῾Η δράση της αὐτὴ ὅμως ἔγινε γνωστὴ στὸν ἄνδρα της, μὲ ἀποτέλεσμα κατόπιν ἐντολῆς του νὰ φυλακισθεῖ ἡ ᾿Ανα­στασία σπίτι της. ῾Η θλίψη τῆς ἁγίας ἦταν μεγάλη, ἀφ᾿ ἑνὸς γιατὶ δὲν μποροῦσε πλέον νὰ προσφέρει τὶς ὑπηρεσίες της καὶ ἀφ᾿ ἑτέρου γιατὶ ἀδυνατοῦσε νὰ ἐπικοινωνήσει μὲ τὸν διδά­σκαλό της Χρυσόγονο ποὺ τὴν περίοδο ἐκείνη ἦταν φυ­λακισμένος, ὕστερα ἀπὸ διαταγὴ τοῦ αὐτοκράτορα Διοκλη­τιανοῦ.

᾿Αδυνατώντας λοιπὸν νὰ δεῖ τὸν δάσκαλό της τοῦ ἔ­στειλε μήνυμα μὲ μιὰ ἡλικιωμένη γυναίκα, νὰ δέεται γιὰ νὰ ἀπαλ­λαγεῖ ἀπὸ τὰ δεσμὰ τοῦ συζύγου της. ᾿Εκεῖνος τὴν ἐνί­σχυσε καὶ τὴν πληροφόρησε γιὰ τὸν ἐπικείμενο θάνατο αὐτοῦ. Πράγματι, πηγαίνοντας ὁ Πούπλιος ὡς πρε­σβευτὴς στὴν Περ­­σία, πνίγηκε σὲ ναυάγιο καὶ ἡ ᾿Αναστασία ἔμεινε χήρα, ἐνῶ σύντομα ἐλευθερώθηκε καὶ ἀπὸ τὴν φυλακή της. ᾿Αποκτών­τας τὴν ἐλευθερία της συνέχισε, ὅπως πρίν, νὰ προσφέρει τὶς ὑπηρεσίες της στοὺς φυλακισμένους χριστιανούς.

Τὰ χρόνια ἐκεῖνα τοῦ διωγμοῦ ὁ Διοκλητιανὸς βρι­σκό­ταν στὴν Νικομήδεια -λαθεμένα τὸ Συναξάριο ἀναφέ­ρει στὴν ᾿Ακηϊλία- καὶ ζήτησε νὰ τοῦ φέρουν ἐκεῖ τὸ Χρυσόγο­νο. Στὸ ταξίδι του αὐτὸ τὸν ἀκολούθησε καὶ ἡ ᾿Αναστασία.

Μπροστὰ στὸν αὐτοκράτορα ὁ Χρυσόγονος ἔδωσε μιὰ γενναία ὁμολογία πίστεως, ἀρνήθηκε τὴν ᾿Επαρχία τῆς Ρώ­μης ποὺ τοῦ προσφέρθηκε ὡς ἀντάλλαγμα γιὰ τὴν μετα­στροφή του καὶ τελικὰ καταδικάστηκε σὲ θάνατο δι᾿ ἀποκεφα­λισμοῦ.

Τὸ σῶμα του ρίφθηκε σὲ λίμνη πλησίον τοῦ μέρους ὅπου ἔμεναν τρεῖς εὐσεβεῖς ἀδελφές, ἡ ᾿Αγάπη, ἡ Εἰρήνη καὶ ἡ Χιονία, μαζὶ μὲ ἕναν σεβάσμιο πρεσβύτερο, τὸ Ζωΐλο. Αὐτοὶ ἀφοῦ τὸ συνέλεξαν, τοποθέτησαν αὐτὸ σὲ θήκη καὶ τὸ ἔκρυψαν στὸ σπίτι τους.

Σὲ κοινὸ ὅραμά τους ἡ ᾿Αναστασία καὶ ὁ Ζωΐλος εἶ­δαν τὸν μάρτυρα Χρυσόγονο, ὁ ὁποῖος τοὺς ἀποκάλυψε πὼς οἱ τρεῖς ἀδελφὲς ἐπρόκειτο νὰ βροῦν μαρτυρικὸ τέλος, ἀφοῦ πρῶτα θὰ προετοιμάζονταν κατάλληλα ἀπὸ τὴν ᾿Ανα­στασία. ῾Ο Ζωΐλος ἐπίσης πῆρε τὴν πληροφορία ὅτι σύντομα θὰ τε­λείωνε τὴ ζωή του ἐν εἰρήνη.

Πράγματι τά λόγια τοῦ μάρτυρος Χρυσογόνου βγῆ­καν ἀληθινά. ῾Ο Διοκλητιανὸς ἔχοντας πληροφορηθεῖ γιὰ τὶς τρεῖς ἀδελφὲς καὶ τὴν ἐνάρετη ζωή τους, διέταξε νὰ συλληφθοῦν καὶ νὰ ὁδηγηθοῦν μπροστά του. ῞Οταν αὐτὸ ἔγινε, μὲ ἄγριο τρό­πο προσπάθησε νὰ τὶς πείσει νὰ ἀλλάξουν τὴν πίστη τους, ὅμως δὲν τὸ κατάφερε. ᾿Επειδὴ λόγω κρατικῶν ὑποθέσεων ἔπρεπε νὰ μεταβεῖ στὴν Μακεδονία, πῆρε τὶς τρεῖς ἀδελφὲς μαζί του καὶ τὶς παρέ­δωσε στὸν ῎Επαρχο τῆς Θεσσαλονίκης Δουλκίτιο γιὰ νὰ τὶς ἀνακρίνει ἐκεῖνος.

Στὴ Θεσσαλονίκη τὶς ἀκολούθησε καὶ ἡ ᾿Αναστασία ἡ ὁποία μὲ κάθε τρόπο τὶς ἐνθάρρυνε στὴν ἀπόφασή τους νὰ μείνουν σταθερὲς στὴν πίστη τους, μὲ ἀποτέλεσμα τελικὰ νὰ ὁδηγηθοῦν στὸ μαρτύριο. Πράγματι οἱ δύο ἀπὸ τὶς τρεῖς ἀδελ­φές, ἡ ᾿Αγάπη μὲ τὴ Χιονία, βρῆκαν μαρτυρικὸ τέλος διὰ πυρός, ἐνῶ ἡ Εἰρήνη τὶς ἀκολούθησε στὸ μαρτύριο λίγο ἀργότερα πεθαί­νοντας διὰ τοξοβολίας. Τὰ λείψανά τους τὰ πῆρε ἡ ᾿Αναστα­σία καὶ ἀφοῦ ἀπέδωσε τὶς πρέπουσες τιμές, τὰ ἐνεταφία­σε. Λίγο ἀργότερα ὁ νέος ῎Επαρχος τῆς Θεσσα­λονίκης Σισίνι­ος φυλάκισε καὶ τὴν ἴδια τὴν ἁγία.

Στὴ διήγηση τοῦ Βίου τῆς ἁγίας γίνεται λόγος καὶ γιὰ μιὰ ἄλλη ὁμάδα μαρτύρων ποὺ συνδέονται ἄμεσα μαζί της. Πρόκειται γιὰ τὴ μάρτυρα Θεοδότη καὶ τὰ τρία παι­διά της, ἀπὸ τὰ ὁποῖα μᾆς εἶναι γνωστὸ μόνο τὸ ὄνομα τοῦ πρωτό­τοκου ποὺ εἶναι Εὔοδος. ῾Η Θεοδότη ἦταν μία χήρα ἀπὸ τὴ Βιθυνία, πολὺ εὐσεβὴς χριστιανή, ἡ ὁποία ἀφοῦ συνδέθηκε μὲ τὴν ᾿Αναστασία κατὰ τὴν παραμονὴ τῆς δεύτερης στὴν Νικομήδεια, ἀργότερα τὴν ἀκολούθησε μαζὶ μὲ τὰ παιδιά της στὴν Μακε­δονία. ᾿Εκεῖ ἀντιμετώπισε ἔντονες ἐνοχλήσεις ἀπὸ τὸν εὐγενῆ Λευκάδιο ὁ ὁποῖος λόγω τῆς ὀμορφιᾆς της ἤθελε νὰ τὴν παντρευτεῖ. Φαίνεται πὼς ἡ συνεργασία τῶν δύο γυναικῶν στὶς ἀγαθοεργίες ἦταν ζη­λευτὴ καὶ παρεῖχε με­γάλη ἀνακούφιση στοὺς χριστιανούς, “μιᾷ προθυμίᾳ τε καὶ συμ­πνοίᾳ καὶ ἴσῳ ζήλῳ τὸν συνήθη δρόμον τῆς εὐσεβείας ἔ­τρεχον, πάντα τοῖς ἐν δημοσίαις φυ­λακαῖς εἱργομένοις χρι­στιανοῖς γινόμενοι, τραυ­μάτων ἰατροί, χορηγοὶ χρημάτων, τῶν τε παρελθόντων δεινῶν παραψυχὴ καὶ πρὸς τὸ μέλλον ἰσχυ­ροτάτη παράκλησις” (PG 116, 592 Βίος ᾿Αναστασίας). Συν­έπεσε ὅμως τὴν περίοδο ἐκείνη οἱ φυ­λακὲς νὰ εἶναι πλήρεις ἀπὸ ἀμετανόητους χριστιανοὺς καὶ νὰ μὴν χωροῦν ἄλλους, μὲ ἀπο­­τέλε­σμα ὁ Διοκλητιανὸς νὰ δώσει διαταγὴ νὰ θανατω­θοῦν αὐτοὶ μὲ δια­φόρους τρόπους γιὰ νὰ ἀδειάσουν οἱ χῶ­ροι. ῾Η ᾿Αναστασία ἐπισκεπτόμενη τὶς φυλακὲς καὶ βλέπον­τάς τες ἄδειες ξέσπασε σὲ θρῆνο, γεγονὸς ποὺ ἀπο­κάλυψε τὴ χρι­­στιανική της ταυτότητα. ῞Οταν δὲ ἔγινε γνωστὴ καὶ ἡ ὑπό­λοιπη δράση της, συνελήφθη καὶ ὁδηγήθηκε μπροστὰ στὸν ῎Επαρχο τοῦ ᾿Ιλλυρικοῦ Φλῶρο, ὅπου ἔδωσε ὁμολογία πί­στεως ἀψη­φώντας τὶς ἀπειλὲς καὶ τὶς προκλήσεις του γιὰ νὰ ἀρνηθεῖ τὴν πίστη της.

Μπροστὰ σ᾿ αὐτή της τὴν ἐπιμονὴ ὁ Φλῶρος ἀναγ­κά­στηκε νὰ τὴν στείλει στὸν ᾿Αρχιερέα τοῦ Καπιτω­λείου Οὐλ­πιανό. Τρεῖς μέρες ὁ Οὐλπιανὸς μὲ χίλια δύο τεχνάσματα προσπα­θοῦσε νὰ πετύχει τὴν μεταστροφὴ καὶ τὴν ἄρνηση τῆς πί­στεως τῆς ἁγί­ας, ὅμως δὲν κατά­φερε τίποτε. Καὶ ἐνῶ ἐπεδίωκε τὸ κακὸ αὐτῆς ἔπαθε ὁ ἴδιος κακό· τυ­φλώθηκε καὶ τελικὰ πέθανε.

᾿Ελεύθερη πιὰ ἡ ᾿Αναστασία πῆγε στὸ μέρος ποὺ βρι­σκόταν ἡ Θεοδότη μὲ τὰ παιδιά της, τὴ βρῆκε νὰ ἀνθί­στα­ται ἀκόμη στὶς προτάσεις τοῦ Λευκάδιου νὰ τὸν παν­τρευτεῖ καὶ τὴν ἐνδυνάμωσε ἐξιστορώντας της τὶς ταλαι­πωρίες ποὺ ὑπέστη ἡ ἴδια. ῞Οταν ἡ συζήτηση αὐτὴ ἔγινε γνωστὴ στὸν Λευκάδιο ἡ μὲν ᾿Ανα­στασία φυλακίστηκε ἡ δὲ Θεοδότη, κατ᾿ ἐντολή του, στάλθηκε στὸν ῞Υπατο τῆς Βιθυνίας γιὰ νὰ δι­καστεῖ ὡς χριστιανή.

᾿Εκεῖ ἡ Θεοδότη ἀνένδοτη στὶς δελεαστικὲς προτάσεις τοῦ ῾Υπάτου Νικήτιου καὶ ἀνυποχώρητη στὸ θέμα τῆς πί­στε­ώς της, εἶδε τὸν πρωτότοκο υἱό της Εὔοδο νὰ ραβδί­ζε­ται, ἀρνούμενος κι αὐτὸς νὰ μεταστραφεῖ, ἐνῶ ἡ ἴδια μαζὶ μὲ τὰ ἄλλα δύο παιδιὰ δὲν ἄργησε νὰ τὸν ἀκολουθήσει στὸ μαρ­τύριο. ᾿Αφοῦ ὁ δήμιος ῾Υρτακὸς δὲν κατάφερε νὰ βλάψει τὴ μάρτυρα καὶ ἕνα ἄγγιγμά του μόνο ἦταν ἀρκετὸ γιὰ νὰ τὸν ρίξει κάτω αἱμόφυρτο, ὁ ῞Υπατος ἔδωσε ἐντολὴ καὶ ρί­χτηκε μαζὶ μὲ τὰ παιδιά της στὴ φωτιά. ῾Η μνήμη της ἑορ­τάζεται τὴν ἴ­δια ἡμέρα μὲ τῆς ἁγίας ᾿Αναστασίας.

᾿Εν τῶ μεταξὺ ἡ ἁγία ᾿Αναστασία ἦταν φυλακισμένη, ὅπως τὸ Συναξάριό της μᾆς πληροφορεῖ, ἀπὸ τὸν ῎Επαρχο τοῦ ᾿Ιλλυρικοῦ. ῞Ολες οἱ ἀπειλὲς καὶ οἱ προσπάθειες ποὺ γι­νό­ταν ὥστε νὰ μεταπείσουν τὴν ἁγία δὲν ἔφερναν κανένα ἀπο­­τέλε­σμα. ῾Η μάρτυς Θεοδότη ἐμφανιζόταν συχνὰ στὴ φυ­λα­κὴ καὶ τὴν ἐνεθάρρυνε στὸν ἀγώνα της.

Βλέποντας ὅτι οἱ φυλακίσεις καὶ ἡ στέρηση τῶν ἀνα­γ­καίων ὄχι μόνο δὲν πτοοῦσαν τὴν ἁγία ἀλλὰ τὴν ἔκαναν νὰ φαίνεται “φαιδράν” καὶ “πεπαρρησιασμένην ἢ πρότε­ρον” δό­θηκε ἐντολὴ νὰ ριφθεῖ στὴν θάλασσα μαζὶ μὲ πολλοὺς εἰδω­λο­­λάτρες κατάδικους καὶ ἕνα χριστιανό, τὸν Εὐτυχιανό. Οὔτε κι αὐτὸ ὅμως εἶχε ἀποτέλεσμα ἀφοῦ ἡ μάρτυς Θεο­δότη ἐμφα­­νί­στηκε καὶ ὁδήγησε τὸ πλοιάριο μὲ ἀσφάλεια στὴν στεριά.

Τὸ γεγονὸς αὐτὸ εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα οἱ κατάδικοι -ἑ­κα­τὸν εἴκοσι τὸν ἀριθμό- νὰ μεταστραφοῦν καὶ νὰ ὁμο­λο­γή­σουν μὲ παρρησία ἐνώπιον τοῦ ἄρχοντα τὴν χριστια­νικὴ πί­στη, δίχως νὰ φοβηθοῦν τὰ ὄργανα βασανισμοῦ ποὺ τοὺς ἔδει­χνε καὶ χωρὶς νὰ ἐπιθυμήσει κανεὶς ἀπ᾿ αὐτοὺς τὰ πλού­τη ποὺ τοὺς πρότεινε. Μὲ ἐντολὴ τοῦ ἄρ­χοντα ὅλοι οἱ κατά­δικοι ἀποκεφαλίστηκαν, ἐνῶ ἡ ᾿Αναστα­σία διατάχτηκε νὰ δε­θεῖ σὲ πασάλους “πάλοις προσδεθεῖ­σαν τρισίν” καὶ νὰ παρα­­δοθεῖ στὴν πυρά. ῏Ηταν 22 Δεκεμ­βρίου. Μιὰ εὐσεβὴς χρι­στια­νή, ἡ ᾿Απολλωνία, καταγόμενη ἀπὸ ἀρχοντικὴ γενιά, ζή­τησε καὶ κατόρθωσε νὰ πετύχει διὰ μέσου τῆς γυναίκας τοῦ ᾿Επάρ­χου νὰ τῆς δοθεῖ τὸ λείψανο. ᾿Αφοῦ τὸ ἐνεταφίασε στὸν κῆπο της, ἀργότερα ἔκτισε πολυτελῆ ναὸ πρὸς τιμὴν τῆς ἁ­γίας. Τὸ λείψανο μετὰ ἀπὸ καιρὸ μεταφέρθηκε στὴν Κων­­σταντινούπολη ὅπου καὶ κατατέθηκε σὲ μεγαλοπρεπῆ ναό.

Ποιὸς τώρα εἶναι ὁ τόπος μαρτυρίου καὶ ἐντα­φια­σμοῦ τῆς ἁγίας δὲν τὸ γνωρίζουμε μὲ ἀκρίβεια, ἐνῶ ὅσον ἀφορᾆ καὶ στὸν τρόπο μαρτυρίου ὑπῆρξε κάποια σύγχυση μὲ κεῖνον τῆς ἄλλης ᾿Αναστασίας, τῆς Ρωμαίας, ποὺ ἀπο­κε­φαλίσθηκε. Αὐτὸν τὸν δεύτερο τρόπο μαρτυρίου τὸν βλέ­πουμε νὰ υἱο­θε­τεῖται στὸ Μηνολόγιο τοῦ Βασιλείου τοῦ Β¢.

Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἐρευνητὲς προσδιορίζουν τὸν τόπο ποὺ μαρτύρησε ἡ ἁγία στὴ Θεσσαλονίκη, ἄλλοι στὴ Ρώ­μη ἢ σὲ κάποιο προάστειό της ἐνῶ στὸ ἀρχαῖο ῾Ιερωνυμικὸ Μαρ­­τυ­ρολόγιο ἀναφέρεται ὅτι μαρτύρησε στὸ Σίρμιο. ᾿Επίσης σὲ δυ­τικὰ μαρτυρολόγια ὑπάρχει ἡ πληροφορία πὼς ἡ ἁγία βρῆ­κε μαρτυρικὸ τέλος ἀπὸ τὸν ῎Επαρχο τοῦ ᾿Ιλλυρικοῦ Φλῶ­ρο, στὸ νησὶ Παλμαρία.

Καὶ γιὰ τὸ χρόνο ὅμως ὑπάρχουν ἀμφιβολίες, ἀφοῦ κά­ποιοι ἀπὸ τοὺς Συναξαριστὲς ὁρίζουν ὡς ἔτος μαρτυρίου τὸ 303 μὲ 304 μ.Χ, ἐνῶ ὑπάρχουν καὶ ἄλλοι ποὺ τοπο­θε­τοῦν αὐτὸ γύρω στὸ 290 μ.Χ. ῞Ολα τὰ γεγονότα καὶ οἱ πλη­ροφορί­ες ποὺ ἔχουμε συγκλίνουν στὸ νὰ θεωρήσουμε σω­στὴ τὴν πρώτη χρονολογία (303-304 μ.Χ.), λίγο μετὰ δηλα­δὴ ἀπὸ τὸ τέ­ταρτο διάταγμα τοῦ Διοκλητιανοῦ τῆς 23 Φεβρου­αρίου τοῦ 304, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο οἱ ἀρνούμενοι νὰ θυ­σιάσουν στοὺς θεοὺς τῶν εἰ­δώλων ἔβρισκαν μαρτυρικὸ τέλος.

Τὸ λείψανο τῆς ἁγίας εἶναι ἱστορικὰ ἐξακριβωμένο ὅτι βρέθηκε στὸ Σίρμιο καὶ μεταφέρθηκε στὴν Κωνσταν­τι­νούπο­λη ὅταν αὐτοκράτορας ἦταν ὁ Λέων ὁ Α¢ (457-474) καὶ πα­τριάρχης ὁ Γεννάδιος (457-471). ᾿Εκεῖ τοποθετήθηκε σὲ ναὸ κοντὰ στὸν ῾Ιππόδρομο “ἐν τῷ Μαρτυρίῳ αὐτῆς τῷ ὄντι ἐν τοῖς Δομνίνοις ἐμβόλοις”.

Πρόκειται γιὰ τὸ μικρὸ ἐκεῖνο ναὸ ποὺ ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἔδωσε μάχες κατὰ τῆς αἱρέσεως τοῦ ᾿Αρειανι­σμοῦ, ἐκφω­νώντας τοὺς περίφημους θεολογικοὺς του Λό­γους. ᾿Αρχικὰ ὁ ναὸς ἦ­ταν ἀφιερωμένος στὴν Παναγία, ὅμως λόγω τῆς ἐπικράτησης τῆς ᾿Ορθοδοξίας ἔναντι τοῦ ᾿Αρειανι­σμοῦ, γεγονὸς στὸ ὁποῖο συνέβαλαν κατὰ πολὺ οἱ Λόγοι τοῦ Γρη­γορίου, προσέλαβε τὴν ἐπωνυμία ᾿Αναστασίας ἢ τῆς ᾿Ανα­στάσεως. ῾Ο ἴδιος ὁ Γρηγό­ριος γιὰ τὴν εὐτυχῆ ἔκβαση ποὺ εἶχε ὁ ἀγώνας του ὀνομάζει σὲ στίχους του τὸν ναὸ ᾿Ανα­στασία (PG 86, 216B). Μὲ τὴ μετακομιδὴ τῶν λειψάνων τῆς ῾Αγίας ἀπὸ τὸ Σίρμιο καὶ τὴν τοποθέτησή τους ἐκεῖ, καθιε­ρώνεται πλέον καὶ στὸ ἑξῆς τιμᾆ­ται στὸ ὄνομα τῆς ἁ­γίας ᾿Αναστασίας τῆς Φαρ­μακολύτριας.

᾿Αργότερα ὁ ναὸς ἀπέκτησε μεγάλη αἴγλη, ξανακτί­στη­κε ἀπὸ τὸν ὅσιο Μαρκιανὸ τὸν Οἰκονόμο μεγαλοπρεπὴς καὶ περίλαμπρος καὶ τὸν ΙΒ¢ αἰ. ἑνώθηκε μὲ τὴ μονὴ τῆς ἁγίας ᾿Α­ναστασίας.

῾Η σχέση τῆς ῾Αγίας μὲ τὴ Μακεδονία εἶχε ὡς ἀπο­τέ­λε­σμα ἡ Μακεδονικὴ δυναστεία νὰ τὴ σέβεται καὶ νὰ τὴν τιμᾆ ἰδιαίτερα. ῾Ο Βασίλειος ὁ Α¢ ὁ Μακεδὼν ἀνακαίνισε τὸν προ­αναφερθέντα ναό, ἐνῶ ἡ βασίλισσα Θεοφανὼ ὑπῆρ­ξε ἡ πρώτη κτίτωρ τῆς ἱερᾆς Μονῆς τῆς ἁγίας ᾿Αναστασίας στὴ Χαλκιδική.

Καὶ ἡ Θεσσαλονίκη ὅμως, τὸ μέρος ποὺ γιὰ ἀρκετὸ καιρὸ ἔδρασε ἡ ἁγία καὶ κατὰ πολλοὺς μαρτύρησε, ἀπὸ πολὺ νωρὶς τὴν τίμησε. ῞Οπως πληροφορούμαστε ἀπὸ τὸ μαρτύ­ριο τῶν ἁγίων δεκαέξι μαρτύρων τῆς Τιβεριουπόλεως (Στρώ­μνι­τσα, 28 Νοεμβρίου), ὑπῆρχε ναὸς στὴ Θεσσαλο­νίκη ἀφιε­ρω­μένος στὴν ῾Αγία, ὁ ὁποῖος δυστυχῶς δὲν ὑπάρ­χει σήμερα. Στὰ περίχωρα τῆς πόλης πρὸς τὴ Χαλκιδικὴ καὶ στὸ μέρος ὅπου μαρτύρησε κατὰ τὴν παράδοση ἡ ἁγία Εἰρήνη, (ἡ μία ἀπὸ τὶς τρεῖς ἀδελφές), ἱδρύθηκε ἀπὸ τὴ βασίλισσα Θεοφα­νὼ τὸν Θ¢ αἰ. (888) μοναστήρι πρὸς τιμὴν τῆς ἁγίας ᾿Ανα­στασίας. ῾Η μο­νὴ ὑφίσταται μέχρι σήμερα, εἶναι σταυροπη­γιακὴ καὶ πατριαρχική, ἐξαρτώμενη ἀπευθεί­ας ἀπὸ τὸ Οἰκου­μενικὸ Πατριαρχεῖο. ῾Ως πολύτιμο θησαυ­ρὸ ἡ μονὴ φυλάσσει τὴν κάρα καὶ μέρος τοῦ δεξιοῦ ποδιοῦ τῆς ἁγίας ᾿Αναστα­σίας, δῶρο τῆς βασίλισ­σας ἁγίας Θεο­φανοῦς.

Ναοὶ καὶ μονὲς ὅμως τῆς ῾Αγίας ἀναφέρονται καὶ σὲ ἄλλα μέρη εἴτε ἐν ἐνεργεία, ὅπως ἡ μονὴ τῆς ῾Αγίας στὴν Α­ἴ­γινα εἴτε ἐν διαλύσει, ὅπως δύο μονὲς ἀφιερωμένες σ᾿ αὐτὴν στὴν περιοχὴ τῶν Σερρῶν. ῾Ο ἅγιος ᾿Ανδρέας ὁ Κρή­της ση­μειώνεται ὅτι ἐτάφη σὲ ναὸ τῆς ἁγίας ᾿Αναστασίας στὴν ᾿Ε­ρεσσὸ τῆς Λέσβου ἐνῶ καὶ στὴ Δύση, στὴ Ρώμη συγκε­κρι­μένα, δόθηκε τὸ ὄνομα τῆς ῾Αγίας σὲ παλιὰ βασι­λι­κὴ ποὺ ἱ­δρύθηκε ἐπὶ πάπα Δάμασου (366-384) καὶ βρισκό­ταν στοὺς πρόποδες τοῦ Παλατίνου.

Στὴν ἱερὰ μονὴ τῆς ἁγίας ᾿Αναστασίας βρίσκονται ἀρ­κετὲς φορητὲς εἰκόνες τοῦ ΙΘ¢ αἰ. στὶς ὁποῖες παριστά­νεται ἡ ῾Αγία μόνη της ἢ μαζὶ μὲ τοὺς ἁγίους Θεωνᾆ καὶ ᾿Ιάκωβο τὸ νεομάρτυρα ἐκ Καστορίας.

Εἴδαμε πιὸ πάνω πὼς ὁ ᾿Ιωσὴφ ὁ ῾Υμνογράφος ἔγρα­ψε Κανόνα ἀφιερωμένο στὴν ῾Αγία. ᾿Επίσης ὁ Λέων ὁ Βυ­ζάν­τιος συνέταξε τροπάρια τῆς ἑορτῆς. Μὲ τὸ ὄνομα τοῦ ᾿Ιω­άν­νου τοῦ Δαμασκηνοῦ φέρεται ἐγκώμιο στὴν ἁγία ᾿Ανα­στα­­σία. Σὲ χειρόγραφο τῆς ᾿Εθνικῆς Βιβλιοθήκης ὑπάρχει ἐγκώ­μιο ἀφιερωμένο στὴν ἁγία, γραμμένο ἀπὸ ἄγνω­στο συγγρα­φέα, ἐνῶ τὸ ἐγκώμιο τοῦ Νικήτα τοῦ Παφλαγόνος ἀναφέ­ρεται στὴν ἁγία ᾿Αναστασία τὴ Ρωμαία καὶ στὴ Φαρμα­κο­λύτρια.

῾Ο ᾿Επίσκοπος Ρενδίνης Δαμασκηνὸς ὁ Θεσσαλονι­κεύς, συνέταξε πρὸς τιμὴν τῆς ἁγίας ἀσματικὴ ᾿Ακολουθία μαζὶ μὲ ἐγκώμια καὶ παρακλητικὸ κανόνα τὰ ὁποῖα ἀργό­τερα βελ­τίω­σε ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ ῾Αγιορείτης. ᾿Ακολου­θία ἐπίσης μὲ τί­τλο “᾿Ακολουθία, ἐγκώμιον καὶ μαρτύριον τῆς ἐκ Χορό­σκιοϊ ἁγίας ἐνδόξου μεγαλομάρτυρος ᾿Αναστα­σίας τῆς Φαρ­μακολυ­τρίας” ἐξεδόθη στὴ Σμύρνη τὸ ἔτος 1872, ἡ ὁποία ἐπανεξεδό­θη τὸ 1899 μὲ τὸν τίτλο “῾Η θεία καὶ ἱερὰ ἀκο­λουθία τῆς ἁγίας μεγαλομάρτυρος καὶ θαυμα­τουργοῦ ᾿Ανα­στα­σίας τῆς Φαρμακολυτρίας ψαλλομένη τῇ κβ¢ Δεκεμβρίου. ᾿Επ­εξεργα­σθεῖ­σα ὑπὸ τοῦ διακόνου ᾿Ιωα­κεὶμ Σ. Λεπτίδου ἱερο­κή­ρυκος. Τῇ ἐγκρίσει τῆς ἱερᾆς μη­τροπόλεως ᾿Εφέσου”. ῾Ο ὑμνο­γράφος τῆς Μεγάλης ᾿Εκκλη­σίας μοναχὸς Γεράσιμος ὁ Μι­κραγιαννα­νίτης ἔχει συντάξει ἐπίσης ᾿Ακολουθία ποὺ ἀπο­τε­λεῖ ἀναπλή­ρωση τῶν προηγουμένων, ἐνῶ τὴ συμπεριλαμ­βά­νει καὶ στὴν ᾿Ακολου­θία ποὺ ἔχει συντάξει πρὸς τιμὴν πάν­των τῶν ἐν Θεσ­σα­λονίκη ἁγίων. ᾿Ακόμη ὑπάρχουν καὶ δύο ἐπιστολὲς μὲ τὸ ὄ­νομα τῆς ῾Αγίας ποὺ ἀπευθύνονται στὸ δι­δάσκαλό της, Χρυ­σό­γονο, οἱ ὁποῖες ἀπὸ τὴν πλειοψηφία τῶν ἐρευνητῶν θεω­ροῦ­νται ἀπόκρυφες.

Τελειώνοντας ὀφείλουμε νὰ κάνουμε μιὰ μικρὴ ἀνα­φορὰ στὸ ἐπίθετο “Φαρμακολύτρια”, γιὰ νὰ κατανοήσουμε τοὺς λόγους ποὺ δί­δεται στὴν ῾Αγία. Σύμφωνα λοιπὸν μὲ τοὺς ἐρευνητὲς ἡ ῾Αγία ὀνομάζεται ἔτσι, εἴτε γιατὶ ἔχει λά­βει ἀπὸ τὸ Θεὸ τὴ δύναμη νὰ ἐξουδετερώνει τὶς ἄσχημες παρ­­ενέργειες τῶν φαρμάκων καὶ δηλητηρίων, εἴτε γιατὶ ἡ ἴδια παρέχει φάρ­μακα πρὸς ἰατρεῖαν σωματικῶν καὶ ψυχικῶν ἀσθενειῶν, εἴτε τέλος γιατὶ μεταξὺ τῶν πολλῶν ἰάσεων ποὺ παρέχει, ἔλαβε ἀπὸ τὸ Θεὸ τὴ χάρη νὰ λύνει τὶς φαρμα­κεῖ­ες δηλαδὴ τὰ μάγια, γεγονὸς τὸ ὁποῖο συνετέλεσε στὸ νὰ ὀνομάζεται Φαρμακολύτρια.

῾Η μνήμη της ἑορτάζεται ἀπὸ τὴν ᾿Ανατολικὴ ᾿Εκκλησία στὶς 22 Δεκεμβρίου, ἐνῶ ἀπὸ τὴ Δυτικὴ στὶς 25 τοῦ ἴδιου μήνα.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: AASS Propyleum ad Novem­bris, Sy­naxari­um Ecclesiae Constantinopolitanae, Bruxellis 1902, στ. 333-336. AASS Novembris tomi II Pars Posterior, Martyrologium Hiero­nymianum, Bruxellis 1931, ó. 9. AASS Propyleum ad Decem­bris, Martyrologium Romanum, Bruxellis 1940, ó. 601. ᾿Ακολουθία, ἐγκώμιον καὶ μαρτύρι­ον τῆς εἰς Χορόσκϊοι ἁγίας ἐνδόξου μεγαλομάρτυρος ᾿Ανα­στασίας τῆς Φαρμακολυτρίας, ἐν Σμύρνῃ, τύποις Σμύρνης, 1872. ᾿Ακολου­θία πάντων τῶν ἐν Θεσσαλο­νίκῃ ῾Αγίων, ἐκδ. Μητρ. Θεσσαλονίκης Παν­τελεήμο­νος, ᾿Αθῆ­ναι 1958. ᾿Απόστολος Μητρ. Μιλήτου-῾Η­γούμενος ῾Ι. Μ. ῾Α­γίας ᾿Αναστασίας, ῾Ιερὰ Πατριαρχικὴ καὶ Σταυρο­πηγιακὴ Μονὴ τῆς ῾Αγίας ᾿Αναστασίας τῆς Φαρμακολύτριας· ἕνας ἁγιο­βάδιστος τό­πος τῆς Μακεδονίας, [᾿Αναστασιανὸ ῾Αγιολόγιο 1], Θεσ­σαλονίκη 1990. BHG τ. I, Bruxelles 1957, σσ. 25-26. Βασιλόπουλος, Χ., ῾Η ῾Αγία ᾿Ανα­στασία ἡ Φαρμακολύτρια, ᾿Αθῆναι 1972. Γεράσιμος Μικρα­γιαννα­νί­της, ᾿Ακολουθία πάντων τῶν ἐν Θεσσαλονίκῃ διαλαμ­ψάντων ῾Αγίων, Θεσσαλονίκη 1990. Γλαβίνας, ᾿Α., Τὸ μονα­στήρι τῆς ῾Αγίας ᾿Αναστα­σίας τῆς Φαρμακολύ­τριας, ΕΕΘΣΠΘ παράρτ. 33, τ. 26, Θεσσαλονίκη 1983. ῾Ο ἴδιος, ῾Ιστορία τῆς ᾿Εκκλησίας, τχ. Α¢, Θεσσα­λονίκη 1986. Γριτσόπου­λος, Τ., “᾿Ιλλυρικόν”, ΘΗΕ 6 (1965) 872-875. Δημέλης, ᾿Α., ῾Ο βίος καὶ τὸ μαρτύριον τῆς ῾Αγίας ᾿Αναστασίας τῆς Φαρμακο­λυ­τρίας. Βίος, Παρα­κλητικὸς κανὼν - ῾Ιστο­ρία τῆς ἱερᾆς μονῆς ῾Αγίας ᾿Αναστασίας - ῾Ιερὰ ᾿Ακο­λουθία, ᾿Αθῆναι 1969. Διονύσιος Μητρ. ῾Ιερισ­σοῦ, ῾Αγίου ῎Ορους καὶ ᾿Αρδα­μερίου, ῾Η ᾿Αγία ᾿Αναστασία ἡ Φαρμα­κολύτρια καὶ ἡ ὁμώνυ­μος ἱερὰ Μονή. ῾Ο ῞Αγιος Θεωνᾆς ἀρχιεπί­σκο­πος Θεσσαλονίκης Β¢ κτί­τωρ τῆς ἱερᾆς Μονῆς. Τὸ ἅγιον λείψανον αὐτοῦ. Τὰ σύγχρονα θαύ­ματα τῆς ῾Αγίας ᾿Ανα­στασίας, ἐν Θεσσαλο­νί­κῃ 1950. Εὐστρατιάδης, Σωφρ., ῾Αγιολό­γιον, ᾿Αθῆναι χ.χρ., σ. 34. ῾Η θεία καὶ ἱερὰ ἀκολουθία τῆς ἁγίας μεγαλομάρ­τυρος καὶ θαυ­ματουρ­γοῦ ᾿Αναστασίας τῆς Φαρ­μακολυτρίας ψαλλομέ­νη τῇ κβ¢ Δεκεμβρίου. ᾿Επεξεργα­σθεῖσα ὑπὸ τοῦ διακόνου ᾿Ιωακεὶμ Σ. Λεπτίδου ἱεροκήρυ­κος. Τῇ ἐγκρίσει τῆς ἱερᾆς Μη­τροπόλεως ᾿Εφέ­σου, ἐν Σμύρνῃ 1899. Κορναράκης, ᾿Ιω., “᾿Ανα­στα­σίας ῾Αγίας, Μονὴ ἐν Χαλκιδικῇ”, ΘΗΕ 2 (1963) 568-569. Λαγγῆς, Ματθ., ῾Ο Μέγας Συναξαριστὴς τῆς ᾿Ορθο­δόξου ᾿Εκ­κλησίας, τ. Ι¢ (Μὴν ᾿Οκτώβριος), ᾿Αθῆναι 1981, σσ. 643-651. ῾Ο ἴδιος, ῾Ο Μέγας Συναξαρι­στὴς τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, τ. ΙΒ¢ (Μὴν Δεκέμβριος), ᾿Αθῆ­ναι 1980, σ. 601. ῾Ο ἴδιος, ῾Ο Μέγας Συν­αξ­α­ριστὴς τῆς ᾿Ορθοδό­ξου ᾿Εκ­κλησίας, τ. Δ¢ (Μὴν ᾿Απρίλιος), ᾿Α­θῆ­ναι 1979, σσ. 263-264. Λούβαρις, Ν. Α., “῾Η ἐν Χαλκιδικῇ Ι.Π.Σ. Μονὴ τῆς ῾Αγίας ᾿Αναστασίας τῆς Φαρμακολυ­τρίας”, ῾Ο ῾Ελληνισμὸς τοῦ ᾿Εξωτερικοῦ ἔτ. 28ον, 294 (1977) 15, 39, 40. Μακρῆς, Μ., “῾Ιερὰ Μονὴ τῆς ῾Αγίας ᾿Αναστασίας τῆς Φαρμακολυτρίας”, Μακεδο­νικὸν ῾Ημερολόγιον 2 (1909) 41-42. Μηνο­λόγιο Βασιλείου Β¢, PG 117, 105C, 220D - 224C. Νικόδημος ῾Αγιο­ρείτης, Συναξαριστὴς τῶν δώδε­κα μη­νῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ, τόμος δεύτε­ρος, Θεσσαλονίκη 1993, σσ. 202-207, 384-388. ῾Ο ἴδιος, Συναξαριστὴς τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυ­τοῦ, τό­μος τέ­ταρτος, Θεσσαλονίκη 1993, σ. 225. Παπαγεωρ­γίου, Ν. Π., “᾿Εκ­δρομὴ εἰς τὴν βασιλικὴν καὶ πατριαρχικὴν μο­νὴν τῆς ῾Αγί­ας ᾿Ανα­στασίας τῆς Φαρ­μακολυτρίας τὴν ἐν Χαλκιδικῇ”, ΒΖ 7 (1898) 57-82. Παπαδόπουλος, Κεραμεύς, ᾿Α., “῾Η μονὴ ᾿Αναστασίας τῆς Φαρ­μα­κο­λύτριας”, ΒΖ 10 (1901) 193-199. Παπαδόπουλος, Στ., “᾿Ανα­στα­σί­ας, ῾Αγίας, Ναὸς ἐν Κωνσταντι­νουπόλει”, ΘΗΕ τ. 2 (1963) 569. Petit, L., Bi­blio­graphie des Acolouthies grecques, Bruxel­les 1926, σσ. 6-7. Πο­λίτης, Λ., “᾿Επιγραφὲς ῾Αγίας ᾿Αναστασίας”, ῾Ελληνικά 12 (1952-1953) 379-383. Ράμφος, ᾿Ιω., “᾿Αναστασία ἡ Φαρμακολύτρια”, ΘΗΕ 2 (1963) 565-567. ῾Ο ἴδιος, “῾Η ῾Αγία ᾿Αναστασία ἡ Φαρμακο­λύ­τρια”, ᾿Εκκλη­σία ΚΣΤ¢ (1949) 27. Συ­μεὼν Μεταφραστής, Βίος καὶ πολιτεία καὶ μαρ­τύριον τῆς ἁγίας ὁσιο­μάρτυρος ᾿Αναστασίας τῆς Ρωμαίας, PG 115, 1293Α-1308D, ἀνατ. ᾿Αθήνα 1994. ῾Ο ἴδιος, Μαρτύριον τῆς ἁ­γίας ἐν­δόξου Μεγαλομάρ­τυρος ᾿Ανα­στασίας καὶ τῶν ἁγίων Μαρτύ­ρων ᾿Αγά­πης, Εἰρήνης καὶ Χιονίας καὶ τῶν λοι­πῶν, PG 116, 573Α-610Β, ἀνατ. ᾿Αθήνα 1995. Χρυσοστόμου, Γ., “Οἱ ῞Αγιοι τῆς Θεσσαλο­νίκης”, Χαρι­στήριον τῷ Παν­αγιωτάτῳ Μητροπολίτῃ Θεσσαλονίκης κ.κ. Παντελεή­μονι τῷ Δευτέρῳ ἐπὶ τῇ συμπληρώσει εἰκοσα­ετοῦς ἐν Θεσσαλονίκῃ ποι­μαντορίας (1974-1994), Θεσσαλονίκη 1994, σ. 912.
Κ.Σ.