ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ὁ ΔΕΡΒΙΣΗΣ,

νεομάρτυς († 26.5.1794)

26 Μαΐου



῾Ο νεομάρτυς ᾿Αλέξανδρος προέρχεται ἀπὸ τοὺς “ἐξ ἀρνησιχρίστων” νεομάρτυρες. ῾Ο συντάκτης τοῦ Βίου του, ποὺ περιλαμβάνεται στὸ Νέον Μαρτυρολόγιον τοῦ ὁσίου Νι­-κοδήμου τοῦ ῾Αγιορείτου, δὲν ἀναφέρει τὸ λόγο ποὺ ὁδή­γη­σε τὸν ᾿Αλέξανδρο στὴν ἐξωμοσία ἀλλὰ καὶ στὴν ἀπό­φα­σή του νὰ γίνει δερβίσης. ῞Οπως ὅμως φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸ Μαρτύ­ριό του ἡ συνείδηση τοῦ ᾿Αλεξάνδρου τὸν ἔλεγχε ἔν­τονα γι᾿ αὐτή του τὴν πρά­ξη, τόσο μάλιστα žστε ἀποφάσι­σε νὰ ζήσει πλέον ὡς διὰ Χρι­στὸν σαλός, -αὐτὸ δηλώνει ἡ ὅλη συμπεριφορά του-, καὶ τέλος νὰ μαρτυρήσει γιὰ νὰ ἐξαλείψει τὸ ἁμάρτημά του.

῾Ο ᾿Αλέξανδρος, ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὴν Θεσσαλο­νί­κη, ἔμενε στὴν περιοχὴ τῆς Λαοδηγίας ἢ Λαγωδιανῆς (ση­μερινὴ Λαοδηγήτρια). Οἱ γονεῖς του θέλοντας νὰ δια­φυλά­ξουν τὴν σωφροσύνη τοῦ γιοῦ τους ἀπὸ τὶς κακό­βουλες ἐπι­θυμίες κάποιου Τούρκου, ἀναγκάσθηκαν νὰ τὸν φυγαδεύσουν στὴ Σμύρνη. ᾿Εκεῖ ὁ ᾿Αλέξανδρος βρῆκε ἐργα­σία στὸ σπίτι ἑνὸς Τούρκου πασᾆ, ὁ ὁποῖος εἴτε δι᾿ ἀπάτης εἴτε μὲ τὴ βία, κατόρθωσε νὰ τὸν πείσει νὰ ἀλλαξοπιστήσει. Μετὰ ἀπ᾿ αὐτὸ τὸ γεγονός, ὁ ᾿Αλέξανδρος ἐγκατέλειψε τὴ Σμύρνη καί, ἀφοῦ περιπλανήθηκε σὲ διά­φορα μέρη, ἔφθασε στὴ Μέκκα, ὅπου προσκύνησε τὸν τά­φο τοῦ Μωάμεθ καὶ ἔλαβε τὸ σχῆ­μα τοῦ δερβίση.

῾Ως δερβίσης πλέον περιόδευσε πόλεις καὶ χωριὰ τῆς ᾿Οθωμανικῆς αὐτοκρατορίας κηρύττοντας τὴ μωαμεθανικὴ θρησκεία. ῾Η συνείδησή του ὅμως, ποὺ δὲν εἶχε νε­κρωθεῖ τε­λείως, ἄρχισε νὰ τὸν ἐλέγχει γιὰ τὸ ἁμάρτημά του, žσπου τέλος ἀνένηψε καὶ ἄρχισε νὰ κυοφορεῖ μέσα του τὴν ἰδέα τοῦ μαρτυρίου. ῎Ετσι ὁ ᾿Αλέξανδρος, ἔχοντας ἐξωτερικὰ τὸ σχῆμα τοῦ δερβίση, ἐσωτερικὰ ὅμως νιώθον­τας χριστιανός, ζοῦσε ὡς διὰ Χριστὸν σαλὸς καὶ ἔλεγχε μὲ σκληρὰ λόγια τοὺς Τούρκους. Αὐτὴ ἡ συμπεριφορά του προβλημάτισε καὶ ἐξόργισε τόσο πολὺ τοὺς Τούρκους στὸ Ραχῆτι τῆς Αἰγύ­πτου, žστε ἀποφάσισαν νὰ τὸν φονεύσουν, κάτι τὸ ὁποῖο θὰ ἔκαμαν, ἂν ὁ ᾿Αλέξανδρος δὲν πληροφοροῦνταν τὸ γεγο­νὸς ἔγκαιρα καὶ δὲν δραπέτευε ἀπὸ ἐκεῖ.

Τὸ ἔτος 1784 ἐπισκέφθηκε τὴν πατρίδα του, τὴ Θεσ­σαλονίκη, χωρὶς ὅμως νὰ δώσει σημεῖα ἀναγνωρίσεως. ᾿Εκεῖ παρέμεινε γιὰ μικρὸ χρονικὸ διάστημα καὶ κατόπιν συνέ­χισε τὴν περιπλάνησή του σὲ διάφορα μέρη. Δέκα χρόνια ἀργό­τερα, τὸ ἔτος 1794, κατὰ τὴν περίοδο τῆς Μ. Τεσσα­ρακο­στῆς, ὁ ᾿Αλέξανδρος ἔφθασε στὴ Χίο καὶ πῆγε σὲ κάποια ἐκκλησία γιὰ νὰ συμμετάσχει σὲ μία ἀκολουθία. ῎Εχοντας τὸ σχῆμα τοῦ δερβίση περι­φερόταν ἄνετα ἀνάμεσα στοὺς Τούρ­κους, τοὺς ὁποίους ἔλεγχε γιὰ τὴν σκληρὴ καὶ ἀπάνθρωπη συμπεριφορά τους, ἐνῶ συγ­χρόνως τοὺς κήρυττε τὴ φιλαν­θρωπία, τὴ σωφρο­σύνη καὶ τὴν ἀρετή. ᾿Απὸ τὴν ἄλλη πάλι φερόταν μὲ πολλὴ γλυκύ­τητα καὶ πραότητα ἀπέναντι στοὺς χριστια­νοὺς μὲ τοὺς ὁποίους ἐρχόταν σὲ ἐπαφή.

Στὴ Χίο δὲν παρέμεινε γιὰ πολύÿ πέρασε λοιπὸν ἀπέναντι στὴ Σμύρνη μὲ σκοπό, στὸν τόπο ὅπου ἀρνήθηκε τὴν πίστη του ἐκεῖ νὰ ἀποπλύνει καὶ τὸ ἁμάρτημά του μὲ τὴν ὁμο­λο­γία του. Μία ἑβδομάδα πρὶν ἀπὸ τὴν Πεντηκοστὴ καὶ ἡμέ­ρα Τρίτη, παρουσιάσθηκε μπροστὰ στὸν κριτὴ τῆς πόλεως, ὅπου ὁμολόγησε μὲ παρρησία τὴν πίστη του στὸν ἕνα καὶ ἀληθινὸ Θεὸ καὶ κατόπιν πέταξε τὸ δερβίσικο κάλυμμα τῆς κεφαλῆς του καὶ φόρεσε τὸ χριστιανικό. Τὸ θέαμα αὐτὸ προ­κάλεσε τὴν ἔκπληξη καὶ συνάμα τὴν ὀργὴ τῶν παρισταμέ­νων Τούρκων, οἱ ὁποῖοι στὴν ἀρχὴ ἐξέλαβαν τὸν ᾿Αλέξαν­δρο ὡς τρελλὸ καὶ προσπάθησαν μὲ τὰ λόγια νὰ τὸν μετα­πείσουνÿ ὅταν ὅμως εἶδαν τὴν ἐμμονή του διέταξαν τὴ φυ­λάκισή του.

Τὴν ἑπόμενη ἡμέρα ὁ ᾿Αλέξανδρος ὁδηγήθηκε γιὰ δεύ­­τερη φορὰ στὸ κριτήριο ὅπου παρ᾿ ὅλες τὶς ἀπειλὲς τῶν Τούρ­­κων ἐμυκτήρισε καὶ πάλι τὴν πίστη στὸν Μωάμεθ καὶ ἐπειδὴ οὔτε μὲ τὶς κολακεῖες μπόρεσαν νὰ τὸν δελεάσουν τὸν ξαναοδήγησαν στὴ φυλακή.

῾Η ἡμέρα τῆς Παρασκευῆς θεωρεῖται ἀπὸ τοὺς Τούρ-κους ὡς ἐπίσημη καὶ σεβάσμια ἡμέρα, γι᾿ αὐτὸ καὶ συγκεν­τρώ­νονταν ὅλοι οἱ προύχοντες στὸν κριτὴ τῆς πόλεως καὶ μετέβαιναν ὅλοι μαζὶ στὸ τζαμὶ γιὰ νὰ προσευχηθοῦν. Αὐτὴν τὴν ἡμέρα λοιπὸν διάλεξαν γιὰ νὰ ὁδηγήσουν τὸν ᾿Αλέ­ξαν­δρο καὶ πάλι στὸ κριτήριο γιὰ νὰ τὸν ἀνα­κρίνουν. ῾Ο ᾿Αλέ­ξανδρος γιὰ τρίτη φορὰ ὁμολόγησε ἐνώπιον ὅλων τὴν πίστη του καὶ τὴν διάθεσή του νὰ μείνει σταθε­ρὸς σ᾿ αὐτήνÿ μετὰ ἀπ᾿ αὐτὸ ἀποφασίσθηκε ἡ θανάτωσή του.

Καθ᾿ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς πορείας πρὸς τὸν τόπο τῆς ἐκτελέσεως τῆς θανατικῆς του ποινῆς, οἱ θρησκευτικοὶ ἀρ­χη­γοὶ τῶν Τούρκων δὲν ἔπαυσαν νὰ τὸν συμβουλεύουν καὶ νὰ προσπαθοῦν νὰ τὸν ἑλκύσουν καὶ νὰ τὸν πείσουν νὰ ἀλ­λα­ξοπιστήσει ἔστω καὶ τὴν τελευταία στιγμή. Κάθε προ­σπά­θειά τους ὅμως παρέμεινε ἄκαρπη γιατὶ ἡ σκέψη καὶ ἡ καρδιὰ τοῦ ᾿Αλεξάνδρου ἦταν προσηλωμένη καὶ προσκολ­λη­μένη στὸ Χρι­στὸ καὶ τίποτε δὲν ἦταν ἱκανὸ νὰ τὴν ἀπο­σπάσει ἀπ᾿ Αὐτόν. Μάλιστα ἐπέδειξε θαυμαστὸ θάρρος καὶ γενναιότητα, διότι παρ᾿ ὅλη τὴ χρονοτριβὴ ποὺ σημειώ­θηκε ἐξαιτίας τῆς ἀναμονῆς τοῦ γιοῦ τοῦ κριτῆ, ὁ ὁποῖος ἤθελε νὰ παρακολουθήσει τὸ θέαμα, ἐντούτοις τὸ φρόνημά του παρέμεινε ἀκμαῖο καὶ οὔτε γιὰ μιὰ στιγμὴ δὲν φάνηκε νὰ δειλιάζει καὶ νὰ ὀλιγο­ψυχεῖ.

Στὶς 26 Μαΐου λοιπὸν τοῦ 1794 ὁ ᾿Αλέξανδρος ἀποκε­φαλίσθηκε καὶ συγκαταριθμήθηκε στὸ χορὸ τῶν νεομαρ­τύρων.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ᾿Αναστασίου, ᾿Ιω., “Οἱ νεομάρτυρες τῆς Θεσ­σαλονίκης”, ῾Η Θεσσαλονίκη 1 (1985) 492. Εὐστρατιάδης, Σωφρ., ῾Α­γιο­λόγιον τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, ᾿Αθῆναι χ.χρ., σ. 28. ΘΗΕ 2 (1963) 97-98. Καστανᾆς, Θ., “ Θεσσαλονικεῖς ἅγιοι”, ΓΠ 19 (1935) 158. Λαγγῆς, Ματθ., ῾Ο Μέγας Συν­αξαριστὴς τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλη­σίας, τ. Ε¢ (Μάϊος), ᾿Αθῆναι 19805, σσ. 599-603. Μακάριος Κορίν­θου - Νικόδημος ῾Αγιορείτης - Νικηφόρος Χῖος - ᾿Αθανάσιος ὁ Πάρι­ος, Συναξαριστὴς Νεομαρ­τύρων, Θεσσαλονίκη 19892, σσ. 547-552. Νι­κό­δημος ῾Αγιορείτης, Νέον Μαρτυρολόγιον, ᾿Αθῆναι 19613, σσ. 217-221. Παπαδόπουλος, Χρυσ. Οἱ Νεομάρτυρες, ᾿Αθῆναι 19703, σ. 95. Περαν­τώνης, ᾿Ιω., Λεξικὸν τῶν Νεομαρτύρων, ᾿Αθῆναι 1972, τ. Α¢, σσ. 58-59. ῾Ο ἴδιος, “Κατάλογος νεομαρτύρων τῶν ἀπὸ τῆς ῾Αλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως μέχρι τοῦ ἔτους 1867 μαρτυρη­σάντων”, Θεο­λογία 60 (1989) 164. Χρυσοστόμου, Γ., “Οἱ ἅγιοι τῆς Θεσσαλονίκης”, στὸ Χαριστήριον τῷ Παναγιωτάτῳ Μητροπολίτῃ Θεσσαλονίκης κ.κ. Παν­τελεήμονι τῷ δευτέρῳ ἐπὶ τῇ συμπληρώσει εἰκοσαετοῦς ἐν Θεσσα­λονί­κῃ ποιμαντορίας (1974-1994), Θεσσαλονίκη 1994, σ. 912.
Μ.Β.