ΧΡΥΣΟΓΟΝΟΣ, μάρτυς (τέλη 3ου/ἀρχὲς 4ου αἰ.)

22/23 Δεκεμβρίου



Σὲ χειρόγραφα συναξάρια καὶ λειτουργικὰ τυπικὰ ἀπαν­τᾆται στὶς 22 καὶ 23 Δεκεμβρίου ἡ μνήμη τοῦ “Χρυσογόνου ἐπάρχου πόλεως Θεσσαλονίκης”. ῾Ο Χρυσόγονος ταυτίζεται ἀπὸ ὁρισμένους ἐρευνητὲς μὲ τὸ Ρωμαῖο διδάσκαλο τῆς ἁγί­ας ᾿Αναστασίας τῆς Φαρμακολυτρίας, ὁ ὁποῖος μαρτύρησε ἐπὶ Διοκλητιανοῦ στὴ Νίκαια (BHG 2067), ἐνῶ ὁ Σ. Εὐ­στρατιάδης ὑποστηρίζει μὲ ἐπιφυλάξεις τὴ διάκριση τῶν δύο ὁμωνύμων ῾Αγίων.

Πρέπει νὰ θεωρηθεῖ πιθανότερη ἡ ταύτιση τῶν δύο προσώπων, ἐφόσον ἀπαντᾆται καὶ ἑορτολογικὴ σύγκλιση στὰ συναξάριά τους. ᾿Επι­πλέον, στὰ συναξάρια ὅπου παραδίδεται ἡ μνήμη τοῦ ἐπάρ­χου τῆς Θεσσαλονίκης Χρυσογόνου, ἀνα­γράφεται στὴ συνέ­χεια καὶ ἡ μνήμη τῆς μάρτυρος Θεοδότης “σὺν τρισὶ παιδί­οις, ᾿Αγάπης, Εἰρήνης καὶ Χιονίας”, γεγονὸς ποὺ συγκλίνει μὲ τὴν ἀναγραφὴ στὶς 22 Δεκεμβρίου, μαζὶ μὲ τὴ μνήμη τῆς μάρτυρος ᾿Αναστασίας τῆς Φαρμακολυ­τρί­ας, τῶν ὀνομάτων “τῶν σὺν αὐτῇ μαρτύρων Χρυσογόνου, ᾿Αγά­πης, Εἰρήνης καὶ Χιονίας, Θεοδότης καὶ τῶν τέκνων αὐτῆς”.

Σημαντικὴ γιὰ τὴν ταύτιση τῶν δύο προσώπων εἶναι ἡ πληροφορία ποὺ λαμβάνουμε ἀπὸ τὸ Συναξάριο τοῦ διδα­σκάλου τῆς μάρτυρος ᾿Αναστασίας, Χρυσογόνου, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο, ἐνῶ ὁ Διοκλητιανός, εὑρισκόμενος στὴ Νίκαια, δι­έταξε τὴ θανατικὴ καταδίκη ὅλων τῶν χριστιανῶν ποὺ εἶχαν συλληφθεῖ στὴ Ρώμη, γιὰ τὸ Χρυσόγονο ἔδωσε ἐντολὴ “πρὸς αὐτὸν ἀχθῆναι δέσμιον”. Τὸ στοιχεῖο αὐτό, σὲ συν­δυασμὸ μὲ τὸ γεγονὸς ὅτι, ὅταν ὁ Χρυσόγονος ὁδηγήθηκε στὸν αὐτο­κράτορα, ἐκεῖνος τοῦ ὑποσχέθηκε “τὴν ἐπαρχότη­τα λαβεῖν τῆς Ρώμης”, ἕνα ἀνώτατο δηλ. κρατικὸ ἀξίωμα, ἐὰν θυσίαζε στὰ εἴδωλα, εἶναι δυνατὸ νὰ μᾆς ὁδηγήσει στὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ Χρυσόγονος ἦταν ἕνας ἐπώνυμος Ρωμαῖ­ος πολίτης, ποὺ κατεῖχε ἤδη κρατικὸ ἀξίωμα, κατὰ πᾆσα πιθανότητα τοῦ ἐπάρχου τῆς Θεσσαλονίκης. Τὸ δέλεαρ λοιπὸν ἦταν ἡ προσ­φορὰ ἑνὸς ἀξιώματος ἀνωτέρου ἀπὸ ἐκεῖνο ποὺ ἤδη κατ­εῖχε, καὶ αὐτὸ ἦταν ἡ θέση τοῦ ἐπάρχου τῆς Ρώμης.

Τὰ στοιχεῖα αὐτὰ ποὺ ὑποφώσκουν στὸ Συναξάριο τοῦ μάρτυρος Χρυσογόνου, ἐνισχύουν ἀκόμη περισσότερο τὴν πι­θανότητα ταυ­τίσεως τῶν δύο ὁμωνύμων ῾Αγίων σὲ ἕνα πρό­σωπο, τὸ δι­δάσκαλο τῆς ἁγίας ᾿Αναστασίας τῆς Φαρμακο­λυ­τρίας, ὁ ὁ­ποῖος καταγόταν ἀπὸ τὴ Ρώμη καὶ κατεῖχε τὸ ἀξίωμα τοῦ ἐπάρχου Θεσσαλονίκης.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Εὐστρατιάδης, Σ., ῾Αγιολόγιον τῆς ᾿Ορθοδό­ξου ᾿Εκκλησίας, ᾿Αθῆναι χ.χρ., σ. 481. Λέτσας, ᾿Αλ., ῾Ιστορία τῆς Θεσ-σαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1961, σ. 525. Χρυσοστόμου, Γ., “Οἱ ἅγιοι τῆς Θεσσαλονίκης”, στὸ Χαριστήριον τῷ Παναγιωτάτῳ Μητροπολίτῃ Θεσ­σαλονίκης κ.κ. Παντελεήμονι τῷ δευτέρῳ ἐπὶ τῇ συμπληρώσει εἰκ­οσα­ετοῦς ἐν Θεσσαλονίκῃ ποιμαντορίας (1974-1994), Θεσσαλονίκη 1994, σ. 947. Dmitrievskij, A., Opisanie Liturgicveskich rukopisej, τ. III Ty­pika, S. Petersbourg 1917, σ. 365. Mateos, J., Le Typicon de la Grande Église. Ms Sainte-Croix no 40, Xe siècle. Introduction, texte critique, traduction et notes, [OCA 165], τ. Ι, Roma 1962, σ. 143 (23 déc.). Propylaeum ad Acta Sanctorum Novembris. Synaxari­um Ecclesiae Constantinopolitanae, ἔκδ. H. Delehaye, Bruxellis 1902, στ. 335.31-49, 337.51-53.
Σ.Π.