ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ὁ ΚΟΛΙΑΚΙΩΤΗΣ,

νεομάρτυς († 8.9.1774)

8 Σεπτεμβρίου



῾Ο νεομάρτυς ᾿Αθανάσιος καταγόταν ἀπὸ τὴν Κολια­κιά, τὴ σημερινὴ κωμόπολη Πύργος (ἢ Χαλάστρα), ποὺ βρί­σκεται δυτικὰ τῆς Θεσ­σαλονίκης, καὶ ἡ ὁποία ἦταν ἕδρα τοῦ ἐπισκόπου Καμπανίας. ῾Ο πατέρας του ὀνομαζόταν Πο­λύ­χρους καὶ ἦταν προεστὼς τῆς Κολιακιᾆς, ἔστειλε δὲ τὸν νεαρὸ ᾿Αθα­νάσιο στὴ Θεσσα­λονίκη γιὰ νὰ φοιτήσει στὸ ῾Ελ­ληνικὸ Σχολεῖο τῆς πόλεως, τὸ γνωστὸ “῾Ελληνομουσεῖον”, τὸ ὁποῖο διηύθυνε καὶ στὸ ὁποῖο δίδαξε κατὰ τὰ ἔτη 1758-1760 καὶ 1767-1786 ὁ μεγάλος διδάσκαλος ᾿Αθανάσιος ὁ Πάριος.

᾿Εν συνεχεία ὁ ᾿Αθανάσιος ἐφοίτησε στὴν ᾿Αθωνιάδα Σχολή, ὅπου δίδασκαν οἱ Παναγιώτης Παλαμᾆς καὶ Νικό­λα­ος Τζερτζούλης ἀπὸ τὸ Μέτσοβοÿ μετὰ τὴν ἀποχώρηση τοῦ δευτέρου ἀπὸ τὴ Σχολή, ἔφυγε καὶ ὁ ᾿Αθανάσιος, γιὰ νὰ μεταβεῖ στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου συνδέθηκε μὲ τὸν τότε νεοχειροτονηθέντα πατριάρχη ᾿Αντιοχείας Φιλήμο­να (1766-1767). ῾Ο ᾿Αθανάσιος παρέμεινε ἐπὶ δύο ἔτη στὴ Δαμασκό, κοντὰ στὸ νέο πατριάρχη, ἐνῶ στὴ συνέχεια ἐπέστρεψε στὸ ῞Αγιον ῎Ορος καὶ ἀπὸ ἐκεῖ στὴ γενέτειρά του, τὴν Κολιακιά.

᾿Εκεῖ συνήθιζε νὰ πηγαίνει σὲ ἕνα βασιλικὸ ἱπποστά­σιο, ὅπου κάποια ἡμέρα, συζητώντας μὲ ἕνα Τοῦρκο ἐμίρη γιὰ θρησκευτικὰ θέματα, πρόφερε ἀνυποψίαστα τὴν μου­σουλ­μανικὴ ὁμολογία, λέγοντάς του ὅτι σ᾿ αὐτοὺς τοὺς λό­γους στηρίζεται ἡ μωαμεθανικὴ θρησκεία. ῾Ο Τοῦρκος ἐμί­ρης ἐπι­χείρησε νὰ ἐκμεταλλευθεῖ αὐτὴ τὴν ἁπλοϊκὴ πράξη τοῦ ᾿Αθα­νασίου, λέγοντάς του πὼς ἐκφωνώντας τὴν μου­σουλμανικὴ ὁμολογία εἶχε αὐτομάτως ἀσπασθεῖ τὸ μωαμε­θανισμό.

῍Αν καὶ ὁ ᾿Αθανάσιος ἀρνήθηκε μὲ ἐπιμονὴ νὰ ἀπο­δεχθεῖ κάτι τέτοιο, ὁ ἐμίρης ἔσπευσε νὰ μεταβεῖ στὸ δικα­στὴ τῆς Θεσσαλονίκης γιὰ νὰ καταδώσει τὸν ᾿Αθανάσιο, συ­κοφαντώντας τον καὶ ὑποστηρίζοντας πώς, ἐνῶ ἀρχικὰ ἐκεῖ­νος εἶχε ἀσπασθεῖ τὸ μωαμεθανισμό, στὴ συνέχεια ἀρνοῦν­ταν τὴ νέα θρησκεία του. ῾Ο ᾿Αθανάσιος ὁδηγήθηκε ἀμέσως στὸ δικαστὴ τῆς Θεσσαλονίκης, ὁ ὁποῖος τὸν ἀν­έκρινε καὶ διεπίστωσε ἐξαρχῆς πὼς οἱ κατηγορίες τοῦ ἐμί­ρη ἦταν ἀσύ­στατες. ῾Ωστόσο, οἱ παρευρισκόμενοι ἀγάδες ἐναντιώθηκαν στὴν πρόθεση τοῦ δικαστῆ νὰ ἐλευθερώσει τὸν ᾿Αθανάσιο, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μεταστραφεῖ καὶ ὁ δικα­στὴς καὶ νὰ πιέ­ζει τὸν ᾿Αθανάσιο νὰ ἀσπασθεῖ τὸν μωαμε­θανισμό. ῾Ο ᾿Αθα­νάσιος ὅμως συνέχισε νὰ ὁμολογεῖ μὲ ἀκλόνητο φρόνημα τὴ χριστιανικὴ πίστη του, μὲ ἀποτέ­λεσμα νὰ φυλακισθεῖ.

Σύμφωνα μὲ τὸ συναξάριό του, εἶχε διαδοθεῖ ἡ φήμη πὼς ὁ ᾿Αθανάσιος εἶχε ἀσπασθεῖ τὴ μωαμεθανικὴ θρησκεία καὶ στὴ συνέχεια τὴν ἀρνοῦνταν, μὲ συνέπεια νὰ φοβᾆται ἀκόμη καὶ ὁ πατέρας του νὰ μεσολαβήσει γιὰ τὴν ἀπελευ­θέρωσή του, ἂν καὶ κάτι τέτοιο, σύμφωνα μὲ τὸ συναξαρι­στὴ τοῦ ᾿Αθανασίου ὁ ὁποῖος τὸν ψέγει γι᾿ αὐτὸ τὸ φόβο του, τοῦ ἦταν πολὺ εὔκολο.

῞Οταν ὕστερα ἀπὸ μερικὲς ἡμέρες ὁδηγήθηκε γιὰ δεύ­τερη φορὰ στὸ δικαστή, ὁμολόγησε καὶ πάλι μὲ παρρησία τὴν πίστη του στὸ Χριστό. ῾Η καταδικαστικὴ ἀπόφαση ὅρι­ζε τὴν δι᾿ ἀπαγχονισμοῦ θανατικὴ ποινή, ἡ ὁποία ἐκτελέ­σθηκε ἐκτὸς τῶν δυτικῶν τειχῶν τῆς Θεσσαλονίκης. ῾Ο νεο­μάρτυς ᾿Αθανάσιος μαρτύρησε σὲ ἡλικία εἰκοσιπέντε ἐτῶν, στὶς 8 Σεπτεμβρίου τοῦ ἔτους 1774.

῎Εχει ὑποστηριχθεῖ πώς, ἂν καὶ οἱ πηγὲς σιωποῦν, δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι τὸ μαρτύριο τοῦ νεομάρτυρος ᾿Αθα­νασίου συμπίπτει χρονικὰ μὲ τὸ ἀπόγειο τῆς πνευματικῆς δράσεως τοῦ ἐπισκόπου Καμπανίας Θεοφίλου Παπαφίλη, μιᾆς ἀπὸ τὶς λόγιες πνευματικὲς μορφὲς τοῦ 18ου αἰ. καὶ ἀναμφισβή­τητα τοῦ πλέον ἀξιόλογου προσώπου ποὺ ἀνῆλθε στὸν ἐπι­σκοπικὸ θρόνο τῆς Καμπανίας. Τὰ δεδομένα αὐτὰ συνηγο­ροῦν στὴ διατύπωση τῆς ἀπόψεως ὅτι “ὁ νεαρὸς ᾿Αθανά­σι­ος χρημάτισε ἀναμφίβολα πνευματικὸ τέκνο τοῦ ἐπισκόπου”.

Μετὰ τὸ μαρτύριο τοῦ ᾿Αθανασίου, οἱ χριστιανοὶ παρέ­λαβαν τὸ σῶμα του καὶ τὸ ἐνταφίασαν στὴν περιοχὴ τῆς ἁγίας Παρασκευῆς, ὅπως μᾆς πληροφορεῖ καὶ ἐντοι­χισμένη μαρμάρινη πλάκα, ποὺ βρίσκεται σήμερα ἀριστερὰ τῆς εἰσό­δου τῶν κοιμητηρίων τῆς ἁγίας Παρασκευῆς. Στὸν Πύρ­γο ἀνεγέρθηκε ναὸς ἀφιερωμένος στὴ μνήμη του, ἐνῶ στὸ κοι­μητήριο τῆς ἁγίας Παρασκευῆς στὴ Θεσσαλονίκη, δυτικὰ τοῦ κοιμητηριακοῦ ναοῦ ἀνεγέρθηκε παρεκκλήσιο τιμώμενο στὸ ὄνομά του.

Τὸ συναξάριο τοῦ νεομάρτυρος ᾿Αθανασίου συμπερι­λήφθηκε ἀπὸ τὸν ὅσιο Νικόδημο τὸν ῾Αγιορείτη στὸ Νέον Μαρτυρολόγιον. ᾿Ακολουθία καὶ παρακλητικὸ κανόνα πρὸς τιμή του συνέθεσε τὸ ἔτος 1974 ὁ μακαριστὸς ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης ᾿Εκκλησίας, μοναχὸς Γεράσιμος Μικραγιαν­νανίτης, ἐνῶ ἀργότερα, τὸ 1980, ὁ ἴδιος ὑμνογράφος συν­έταξε νέα ᾿Ακολουθία καθὼς καὶ εἰκοσιτέσσαρες οἴκους πρὸς τιμὴ τοῦ νεομάρτυρος ᾿Αθανασίου τοῦ Κολιακιώτη.

῾Η μνήμη τοῦ νεομάρτυρος ᾿Αθανασίου τιμᾆται στὶς 8 Σεπτεμβρίου. ᾿Απὸ τὸ ἔτος 1983 τιμᾆται καὶ κατὰ τὴν πρώ­τη Κυριακὴ τοῦ ᾿Οκτωβρίου, ἔχοντας συγκαταριθμηθεῖ στὴ χορεία τῶν πενταρίθμων ἁγίων τῆς ᾿Αθωνιάδος Σχολῆς, πρὸς τιμὴ τῶν ὁποίων ὁ μοναχὸς Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης συν­έθεσε ᾿Ακολουθία, Παρακλητικὸ Κανόνα καὶ Χαιρετισμούς.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ᾿Ανώνυμος, “῾Ο πρῶτος κοινὸς ἑορτασμὸς τῶν ῾Αγίων τῆς ᾿Αθωνιάδος Σχολῆς”, Πρωτᾆτον τχ. 7 (᾿Οκτ.-Δεκ. 1983) 125. Δημητριάδης, Β., Τοπογραφία τῆς Θεσσα­λονίκης κατὰ τὴν ἐπο­χὴ τῆς Τουρκοκρατίας 1430-1912, Θεσσαλο­νίκη 1983, σ. 322. ᾿Εγκόλ­πιο ῾Ημερολόγιο ῾Ιερᾆς Μητροπόλεως Νεα­πόλεως καὶ Σταυρουπόλεως ἔτους 1995, (᾿Αφιέρωμα στὸν ῞Αγιο Νεομάρτυρα ᾿Αθανάσιο τὸν Κου­λακιώτη, † 8 Σεπτεμβρίου 1774). Εὐστρατιάδης, Σ., ῾Αγιολόγιον τῆς ᾿Ορ­θοδόξου ᾿Εκκλησίας, ᾿Αθῆναι χ.χρ., σ. 15. Καστανᾆς, Θ., “Θεσσα­λονικεῖς ἅγιοι”, ΓΠ 19 (1935) 158. Λαγγῆς, Μ., ῾Ο Μέγας Συναξαρι­στὴς τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, τ. Θ¢ (Σεπτέμβριος), ᾿Αθῆ­ναι 19875, σσ. 210-212. Μακάριος Κορίνθου - Νικόδημος ῾Αγιο­ρείτης - Νικη­φό­ρος Χῖος - ᾿Αθανάσιος Πάριος, Συναξαριστὴς Νεο­μαρτύρων, Θεσσα­λονίκη 19892, σ. 60-62. ῾Ι. Μητρόπολις Βερροίας καὶ Ναούσης, ᾿Ακο­λουθία τοῦ ἁγίου ἐνδόξου νεομάρτυρος ᾿Αθανασίου τοῦ ἐκ Πύργου (Κουλιακιᾆς) καὶ εἰκοσιτεσσάρων Οἴκων, ἤτοι Χαιρετισμῶν μετὰ Παρα­κλητικοῦ Κανόνος, Βέρροια 1980. Νικόδημος ῾Αγιορείτης, Συναξαρι­στὴς τῶν δώδεκα μηνῶν, τ. Α¢ (Σε­πτέμβριος-᾿Οκτώβριος), Θεσσαλο­νί­κη 19815, σ. 108. Παπαδό­πουλος, Χρυσ., Οἱ Νεομάρτυρες, ᾿Αθῆναι 19703, σ. 50-51. Περαντώνης, ᾿Ι., “Κατάλογος Νεομαρτύρων τῶν ἀπὸ τῆς ῾Αλώσεως τῆς Κ/Πόλεως μέχρι τοῦ ἔτους 1867 μαρτυρησάντων”, Θεολογία 60 (1989) 163. ῾Ο ἴδιος, Λεξικὸν τῶν Νεομαρτύ­ρων, τ. Α¢, ᾿Αθῆναι 1972, σ. 52-53. Σωσίπατρος Πύρρος, “Δοκί­μιον Μακεδονι­κοῦ ῾Αγιολογίου”, Μακεδονικὸν ῾Ημερολόγιον Παμμακε­δονικοῦ Συλλόγου ᾿Αθηνῶν, τ. Ε¢ (1912) 26. Στογιόγλου, Γ., ῾Ιστορία ᾿Επισκόπων Μακε­δονίας. Θεόφιλος Παπαφίλης ἐπίσκοπος Καμπανί­ας, Θεσσαλονίκη 1992, σσ. 95-96. ῾Ο ἴδιος, Νέα στοιχεῖα γιὰ τὰ σχολεῖα τῆς ἑλληνικῆς κοι­νότητας τῆς Θεσσαλονίκης στὴν ἐποχὴ τοῦ μητροπολίτη ῾Ιερωνύμου (1841-1853), Θεσσαλονίκη 1985, σ. 10. Χρυσοστόμου, Γ., “Οἱ ῞Αγιοι τῆς Θεσσαλονίκης”, στὸ Χαριστήριον τῷ Παναγιωτάτῳ Μητροπολίτῃ Θεσσαλονίκης κ.κ. Παντελεήμονι τῷ δευτέρῳ ἐπὶ τῇ συμπληρώσει εἰ­κοσαετοῦς ἐν Θεσσαλονίκῃ ποιμαντορίας (1974-1994), Θεσσαλο­νίκη 1994, σ. 910. ῾Ο ἴδιος, “Βιβλιογραφία εἰς ᾿Ακολουθίας Νεομαρτύρων”, Πρακτικὰ Θεολογικοῦ Συνεδρίου εἰς τιμὴν καὶ μνήμην τῶν Νεομαρ­τύρων (17-19 Νοεμβρίου), Θεσσαλονίκη 1988, σ. 568.
Σ.Π.